100 lat i drugie narodziny

Dworzec PKP w Tarnowie znów jest piękną wizytówką miasta. Za 42 miliony złotych odzyskał swój wygląd i blask sprzed stu lat

W uroczystości wzięli udział: minister infrastruktury Cezary Grabarczyk, minister skarbu Aleksander Grad, wicemarszałek województwa małopolskiego Roman Ciepiela, prezes Zarządu, dyrektor generalny PKP S.A. Andrzej Wach, prezydent Tarnowa Ryszard Ścigała, parlamentarzyści, dyrektorzy kolejowych spółek i zakładów oraz wykonawcy remontu dworca.

W tych uroczystościach, jako jedyny, uczestniczył sztandar Związku Zawodowego Kolejarzy Małopolski Węzła PKP Tarnów. I były ku temu powody. Jest to bowiem jeden z najstarszych sztandarów kolejowych w Polsce. Pochodzi z 1923 roku i wówczas został ufundowany Kołu Miejscowemu Związku Zawodowemu Kolejarzy w Tarnowie.

W drzewce tego sztandaru wbite są gwoździe, z których dowiadujemy się, kto był jego fundatorem. A w gronie tym byli m.in.: ówczesny marszałek Sejmu RP Ignacy Daszyński, senator Bolesław Limanowski, posłowie: Antoni Pająk, Adam Biołkosz, Franciszek Stążowski, Stanisław Gryfowski, Józef Każmiczak, dyrektor Dyrekcji Kolei w Krakowie Mieczysław Gronowski.

Obecnie sztandar ten znajduje się pod pieczą związkowców ZZK Małopolski z Południowego Zakładu spółki PKP CARGO S.A. w Nowym Sączu. Podczas uroczystości oddania odremontowanego dworca PKP w Tarnowie służbę w jego poczcie pełnili: Józef Gut, Zbigniew Burnat i Wiesław Pikul.

I był jeszcze jeden miły akcent. Z okazji otwarcia odrestaurowanego dworca kolejowego ukazała się specjalna edycja tygodnika "Wiadomości Tarnowskie", wydawanego okolicznościowo przez Wydział Marki Miasta Tarnowa. Gazeta profesjonalnie zrobiona, pełna unikalnych zdjęć i historyjek z zamierzchłych czasów, a dotyczących tarnowskiego dworca.

"Wiadomości Tarnowskie" były rozchwytywane przez podróżnych i mieszkańców, którzy przybyli na ponowne otwarcie swego dworca. Znaczący wkład w to okolicznościowe wydanie "Wiadomości Tarnowskich" przygotowałem osobiście: dostarczając unikalne, stare zdjęcia tarnowskiego dworca, jak też opracowanie kalendarium historii kolei na Ziemi Tarnowskiej.

I to nie był koniec atrakcji. W części artystycznej uroczystości otwarcia dworca PKP w Tarnowie wystąpił zespół "Śrubki", którego liderem jest Michał Jurkiewicz. A na koniec władze PKP S.A. zafundowały mieszkańcom Tarnowa niepowtarzalną podróż do Tuchowa i z powrotem pociągiem retro prowadzonym przez parowóz.

Skład był zestawiony, oczywiście, z zabytkowych wagonów pasażerskich. Niektóre z nich pamiętały czasy naszych dziadków i pradziadków. W Tuchowie pociąg retro był witany przez władze gminy i tłumy mieszkańców.

***

Pierwszy pociąg wjechał do Tarnowa 20 lutego 1856 roku. Nastąpiło wówczas oficjalne otwarcie linii kolejowej Kraków - Bochnia - Dębica długości 111 km. Wtedy też na stacji w Tarnowie wybudowano pierwszy budynek dworca kolejowego. Był drewniany i od początku traktowano go za tymczasowy. Służył podróżnym przez cztery lata.

W 1860 roku rozpoczęto budowę stałego dworca kolejowego. Był to parterowy budynek z wiatą od strony torów. Jednak z upływem lat węzeł tarnowski stawał się coraz bardziej znaczący. W 1873 roku cesarz Austrii Franciszek Józef zezwolił na budowę linii kolejowej Tarnów - Stróże - Nowy Sącz - Leluchów długości 147,7 km. Uruchomiono ją 18 sierpnia 1876 roku i łączyła się ona z węgierską linią kolejową do Preszowa. Natomiast 30 lat później, 15 października 1906 roku otwarto linię Tarnów - Żabno - Dąbrowa Tarnowska - Szczucin długości 49 km. Wybudowana ona została z funduszy prywatnych.
Tarnów stał się stacją węzłową i z roku na rok obsługiwano coraz więcej podróżnych. To zadecydowało o budowie nowego, zdecydowanie większego dworca kolejowego. Roboty rozpoczęto w 1906 roku. Autorem projektu architektonicznego był E. Baudisch z 13-go Departamentu Austriackiego Ministerstwa Kolei.

Na przestrzeni minionego stulecia dworzec kolejowy w Tarnowie był świadkiem przełomowych wydarzeń dla historii Tarnowa. W 1914 roku właśnie z tego budynku wyruszyli koleją do Krakowa miejscowi legioniści, którzy pod wodzą Józefa Piłsudskiego walczyli o niepodległą Polskę.

W 1929 roku przed tarnowskim dworcem witano prochy generała Józefa Bema sprowadzone z Syrii. Na trzy dni przed wybuchem II wojny światowej, 28 sierpnia 1939 roku na tarnowskim dworcu wybuchła bomba podłożona przez dywersanta przeszkolonego przez niemiecką Abwehrę. Ładunek wybuchowy, umieszczony w walizce oddanej na bagaż, zabił 20 podróżnych i ranił 53 osoby.

W latach okupacji hitlerowskiej, 14 czerwca 1940 roku, z tarnowskiego dworca kolejowego, wyruszył do obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu pierwszy transport 753 polskich więźniów.

***

Dworzec kolejowy w Tarnowie niezmiennie służył kolejnym pokoleniom podróżnych. Jednak lata użytkowania swoje robiły. Okazjonalne remonty były tylko chwilowym ratunkiem dla tego pięknego dworca kolejowego.

W drugiej połowie lat 90. ubiegłego stulecia coraz mocniej alarmowano o konieczności przeprowadzenia generalnego remontu tego obiektu. Niestety, kolej nie miała wówczas na to odpowiednich środków finansowych. Jednak nie rezygnowano z tego przedsięwzięcia.

W roku 2004 i 2005 posłowie Ziemi Tarnowskiej składali na komisjach interpelacje w sprawie przeznaczenia odpowiednich środków finansowych na remont tego pięknego i zabytkowego dworca kolejowego. I takie zapewnienie w końcu otrzymano.

Pod koniec 2006 roku przystąpiono do generalnego remontu niemal wszystkich elementów dworca PKP w Tarnowie. Wymieniono podłogi, instalację elektryczną, wodno-kanalizacyjną i teletechniczną. Odnowiono elewację budynku i jego wnętrze. Wyremontowano dach, stropy, pomieszczenia kas biletowych, korytarze, poczekalnie dla podróżnych.

Prace nie ominęły również fundamentów, które trzeba było wzmocnić. Głównym celem tej modernizacji było odtworzenie oryginalnej architektury tarnowskiego dworca kolejowego oraz połączenie tego ze współczesnymi standardami obsługi pasażerów. I w pełni udało się to zrealizować.

W pierwszym etapie prace remontowe prowadziła firma Complex Bud. Od 2009 roku dalszą modernizację przejęło konsorcjum firm: Chemobudowa Kraków S.A. oraz Przedsiębiorstwo Budowlano-Konserwatorskie ANTIS.

Prawie trzy lata trwały zmagania budowlańców, kolejarzy, architektów, konserwatorów zabytków i artystów plastyków. Całość modernizacji kosztowała 42 mln zł.

Biuro rzecznika PKP S.A. podaje, że tylko w tym roku do rewitalizacji dworca w Tarnowie zużyto 130 metrów sześciennych betonu, ponad 20 ton konstrukcji stalowych, 2 kilometry kabli, 177 ton tynku, ponad 3300 litrów farb, 50 ton cementu i... niemal 400 kilogramów gwoździ.
***

Przy tej modernizacji szczególną uwagę poświęcono odnowieniu zabytkowych fresków, malowideł i elementów rzeźbiarskich. Wymianie i renowacji poddano także okna, drzwi i parapety.

W 1911 roku ówczesne władze kolei zafundowały dla dworca w Tarnowie dziesięć różnej wielkości malowideł olejnych, przedstawiających najpiękniejsze widoki Tatr i Pienin. Ich autorem był adiunkt kolejowy z Nowego Sącza Edmund Cieczkiewicz.

Ściany dworcowego halu zdobiły dwa duże obrazy, pokazujące Olczyską Dolinę oraz Batyzowiecką Grań z jeziorem. Były też mniejsze obrazy. Przedstawiały "Bramę Kraszewskiego", Sokolicę, Wielki Szczyt Wideł, wodospad Siklawę oraz fragmenty nizin Podhala.

Po II wojnie światowej władza ludowa nakazała zdjąć obrazy zdobiące tarnowski dworzec. Pozostały gołe ściany. W późniejszych latach część tych obrazów odnaleziono. Poddano je konserwacji i ponownie zawieszono w głównej hali tarnowskiego dworca.

Jednak dwa obrazy bezpowrotnie zaginęły. Kierownictwo PKP S.A. z okazji 100-lecia tarnowskiego dworca postanowiło ufundować dwa współczesne, wielkoformatowe obrazy o tematyce nawiązującej do projektów Edmunda Cieczkiewicza. Wykonał je bieszczadzki artysta malarz Tomasz Żyto-Żmijewski. Jego obrazy zawisły na ścianach tarnowskiego dworca kolejowego w dniu jego uroczystego otwarcia po gruntownie wykonanym generalnym remoncie.

***

Wiele osób uważa, że po tym remoncie hol i pomieszczenia tarnowskiego dworca PKP przypominają wnętrza eleganckich hoteli z początku XX wieku. Również na zewnątrz gmach ten wygląda dzisiaj szczególnie efektownie. Nie tylko ze względu na nową elewację, ale głównie za sprawą oryginalnej iluminacji całego dworca i jego otoczenia. Nocą wygląda bajecznie.

Metamorfozie uległ też plac przed dworcem. Położono na nim nową nawierzchnię z kostki porfirowej i bazaltowej, sprowadzaną aż z Włoch. Wieczorami i nocą plac dworcowy rozświetlają stylowe oświetlenie.

Tarnowski dworzec odremontowano z niespotykaną pieczołowitością. Jednocześnie należycie przystosowano go do obsługi podróżnych. W budynku dworca jest sześć kas biletowych, poczekalnia dla pasażerów, skrytki bagażowe i nowoczesny system informacji wizualnej. Toalety są przystosowane także dla osób niepełnosprawnych.

Ponadto w budynku dworca jest bankomat, a także kafejki z dostępem do Internetu, saloniki prasowe, restauracje i punkty z małą gastronomią. Jest też księgarnia, biuro podróży oraz kwiaciarnia.

To nie wszystko. Na dworcu będzie też punkt informacji miasta Tarnowa oraz Biuro Wystaw Artystycznych Galerii Miejskiej. Cały budynek jest monitorowany, zarówno w środku, jak i na zewnątrz. Taki jest najpiękniejszy polski dworzec kolejowy XXI wieku.

KRZYSZTOF JASIŃSKI

[email protected]

A to ciekawe...

Budynek był w stylu neobarokowym, a wzorowano się na lwowskim dworcu. Oficjalnie do użytku oddano go 24 listopada 1910 roku. Nowy dworzec w Tarnowie był prawie dwukrotnie większy od poprzedniego. Znacznie zwiększono w nim powierzchnię przeznaczoną dla podróżnych. Uzyskano to przez wybudowanie w środkowej części obszernego westybulu z wielkimi oknami. Był on dwukrotnie wyższy od przylegających doń łączników, które wiodły do sal restauracyjnych. Przy budynku dworca od strony torów oraz nad drugim peronem postawiono wiaty na żeliwnych kolumnach. Obydwa perony połączono natomiast tunelem, co było unikatowym, arcynowoczesnym na ówczesne czasy rozwiązaniem.