„27 sierpnia 1942 roku z rozkazu Niemców ok. 10 tys. Żydów z Wieliczki i okolic stawiło się na łąkach w Bogucicach. Ocaleli tylko nieliczni” - taki napis widnieje na tablicy pamiątkowej, odsłoniętej na budynku przy wielickim rynku w 2012 r.
Jednak do tej pory znano nazwiska tylko niektórych ofiar Niemców. Teraz wiedza o tym dramacie stała się pełniejsza, dzięki tysiącom dokumentów odkrytym na strychu wielickiego magistratu. Część archiwaliów dotyczy Żydów, którzy przed 1939 r. stanowili ok. 40 proc. mieszkańców miasta.
- Nazwaliśmy ten dokument „czarną księgą”. To ostatni ślad po wielickich Żydach - prowadzony przez Niemców rejestr mieszkańców miasta pochodzenia żydowskiego, w którym jest ponad 4000 nazwisk. Ich życie się skończyło, i skończyła się ta księga. W roku 1942 - powiedział burmistrz Wieliczki Artur Kozioł prezentując unikatowy dokument przedstawicielom Gminy Żydowskiej w Krakowie.
Jej przewodniczący Tadeusz Jakubowicz nie mógł uwierzyć w to, co zobaczył na kartach dokumentu w czarnej oprawie. - Mamy księgę zmarłych dotyczącą Krakowa wypełnioną dokładnie tym samym charakterem pisma. To pisała jedna ręka. To jest coś nieprawdopodobnego - mówił. - Nasza księga zmarłych zachowała się, bo została ukryta w kominie domu przy ul. Skawińskiej. W 1942 roku wszystkie tego typu dokumenty były palone - dodał Tadeusz Jakubowicz.
W wielickim archiwum są też m.in. wojenne karty pracy oraz kwitki będące informacją o opłatach, ponoszonych przez mieszkańców na rzecz miasta. „Płatnik jako Żyd został wysiedlony z Wieliczki w roku 1942” - takie adnotacje widnieją na większości tych dokumentów.
Przed 76 laty Wieliczka stała się scenerią wielkiej tragedii żydowskiej społeczności. Hitlerowcy nakazali Żydom z całej okolicy zgromadzić się w podkrakowskim mieście, zapowiadano utworzenie tutaj getta. Prawda była inna. Wieliczka została otoczona przez Niemców, a około 10 tysięcy Żydów zebrano na łąkach bogucickich. Większość osób przewieziono do obozu w Bełżcu, sześćset - do obozów pracy przymusowej, a ok. tysiąca rozstrzelano. Szacuje się, że z sierpniowej zagłady w Wieliczce ocalało tylko ok. 100 osób.
Wojenną tragedię upamiętnia pomnik wzniesiony przy kirkucie w latach 60. XX wieku. To właśnie tam oraz przy tablicy przy rynku, obchodzone są od siedmiu lat rocznice zagłady wielickich Żydów.
Dołącz do nas na Facebooku!
Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!
Dołącz do nas na X!
Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.
Kontakt z redakcją
Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?
