9 służb podsłuchuje 15 tysięcy obywateli

Premier powiedział jednocześnie, że nie ma żadnej wiedzy co do ogólnej liczby podsłuchów w Polsce.

Ich liczbę chciała ustalić Helsińska Fundacja Praw Człowieka (HFPC). Z wnioskiem o podaniem takiej informacji fundacja zwróciła się do ABW i CBA. - Jej szefowie odmówili nam, powołując się na tajemnicę państwową - mówi Artur Pietryka z HFPC. - Złożyliśmy zatem skargę na bezczynność szefów obu służb w Wojewódzkim Sądzie Administracyjnym. Skarżymy się na nieudostępnienie nam informacji publicznej. Pietryka szacuje, że dopiero na przełomie tego i przyszłego roku sąd wyznaczy termin pierwszych rozpraw.
Eksperci oceniają, że dziewięć służb, które mają uprawnienia do podsłuchiwania, wnioskuje w sumie o założenie ok. 15 tys. podsłuchów rocznie. Tylko dwa razy w trybie tajnym ministrowie sprawiedliwości podali szczątkowe informacje dotyczące podsłuchów. W 2008 r. szef resortu sprawiedliwości Zbigniew Ćwiąkalski ujawnił, że w 2007 r. o 18 proc. wzrosła - w porównaniu do 2006 r. - liczba wniosków policji o kontrolę operacyjną, a o 25 proc. liczba takich działań policji w trybie niecierpiącym zwłoki. Ćwiąkalski podał też, że prokuratorzy odmówili zgody wobec 2 proc. ogółu wniosków policji, a sądy - w zaledwie jednym na dwieście wniosków. Były minister sprawiedliwości przyznał, że danych dotyczących innych służb niż policja nie może przedstawić nawet na tajnych obradach Sejmu, bo wymaga to specjalnej decyzji szefów ABW, CBA i pozostałych służb.
Wcześniej, bo w kwietniu 2007 r. ówczesny minister sprawiedliwości Zbigniew Ziobro powiedział, że w 2006 r. policja złożyła o 4,6 proc. mniej wniosków o podsłuchy w porównaniu z 2005 r., a ABW - o 5,3 proc. mniej.
Eksperci podkreślają także łatwość uzyskiwania zgody na założenie podsłuchu przez służby od prokuratorów i sędziów oraz brak jakiejkolwiek kontroli nad zebranymi przez służby zapisami podsłuchanych rozmów telefonicznych.
Artur Pietryka pokazuje istotę sprawy na przykładzie: - Policja uzyskuje zgodę na podsłuch od prokuratora. I zakłada go. W ciągu 5 dni musi uzyskać zgodę sądu. Jeżeli jej nie uzyska, to ma obowiązek zniszczyć uzyskane tą drogą materiały. Taka jest litera prawa, ale nie ma realnych możliwości sprawdzenia, czy zebrane zapisy zostały faktycznie zniszczone. Analogiczna procedura obowiązuje w przypadku informacji, które w świetle prawa muszą zostać zniszczone, bo nie są związane z przedmiotem śledztwa. Przykład z podsłuchu dziennikarzy - Cezarego Gmyza i Bogdana Rymanowskiego - pokazuje, że tego rodzaju materiały nie są likwidowane. Pietryka przypomina, że Fundacja Helsińska bezskutecznie zwracała się do szefów ABW i CBA o ujawnienie liczby wydanych postanowień o zarządzeniu zniszczenia tego rodzaju informacji. - Na to i na wszystkie inne pytania obie służby odpowiedziały nam odmownie - mówi Pietryka.
Podsłuch został przewidziany w polskim prawie jako środek ostateczny, gdy zawiodą inne techniki gromadzenia informacji. Służby powinny sięgać po tę metodę tylko dla zwalczania określonych typów przestępczości. I tak np. policja - dla zwalczania groźnej przestępczości kryminalnej, CBA - tego samego kalibru, ale korupcyjnej, ABW - w sprawach dotyczących zagrożenia bezpieczeństwa państwa, np. przez terrorystów.
Pietryka apeluje o stworzenie mechanizmów kontrolnych nad służbami specjalnymi, w tym nad stosowaniem przez nie podsłuchów. - Elementarzem powinno być coroczne ujawnianie liczby podsłuchów przez poszczególne instytucje - mówi nasz rozmówca.
WŁODZIMIERZ KNAP
[email protected]