Afazja po udarze mózgu - rehabilitacja

Mimo że aż 80 proc. czynników powodujących wystąpienie udaru mózgu to złe nawyki, które można samemu zmienić, liczba pacjentów z roku na rok rośnie. Problem tkwi m.in. w tym, że Polacy nie przeprowadzają okresowych badań profilaktycznych, unikają aktywności ruchowej, stosują niezdrową dietę, nadużywają alkoholu i palą papierosy. Niska świadomość problematyki udaru mózgu skutkuje tym, że nie zauważa się podstawowych symptomów, zapowiadających wystąpienie schorzenia. Mowa tu m.in. o tępych bólach głowy, trudnościach w mówieniu czy przełykaniu, z zawrotami głowy włącznie.

Utrata mowy
Afazja najczęściej powstaje na skutek uszkodzenia struktur mózgu, które odpowiadają za zdolność mowy. W wyniku nagłego zaburzenia dopływu krwi dochodzi do obumarcia komórek, w efekcie pacjent traci zdolność wypowiadania się i/lub rozumienia języka. Nierzadko towarzyszą temu zaniki pamięci oraz koncentracji. Można również zaobserwować wahania nastroju, w tym stany depresyjne - dotyczy to zwłaszcza młodych ludzi. Wystąpić może częściowy paraliż, który dodatkowo upośledza codzienne funkcjonowanie chorego.

- Utrata zdolności mowy jest schorzeniem indywidualnym, tzn. że każdy chory przeżywa ją na __swój sposób - mówi Marcin Baranowski, dyrektor ds. rehabilitacji w Medi-system. - Nie ma dwóch identycznych przypadków. Trzeba to mieć zawsze na uwadze, a już zwłaszcza w __trakcie prowadzenia rehabilitacji.

Typ afazji zależy od miejsca uszkodzenia mózgu. Najczęściej spotkać można pacjentów, którzy:

- rozumieją język, ale nie umieją dobrać odpowiednio słów, by wypowiedzieć własne myśli;

- nie rozumieją wypowiadanych przez innych słów, ale sami bardzo dużo mówią, choć zazwyczaj słowa te są niezrozumiałe dla otoczenia.

Trzeba podkreślić, że osoby z afazją w większości wypadków mają obniżone zdolności intelektualne. Wszystko jest uzależnione od stopnia uszkodzenia komórek mózgowych. W leczeniu tego zaburzenia konieczne jest jak najszybsze wprowadzenie rehabilitacji. Rzadko możliwe jest całkowite przywrócenie umiejętności mówienia, ale każda zmiana na lepsze odgrywa istotną rolę nie tylko dla chorego, ale i jego rodziny. Możliwość powrotu do życia społecznego, a nawet zawodowego, jest bowiem najlepszą motywacją do dalszej regularnej rehabilitacji.

Rehabilitacja
Profesjonalna rehabilitacja odgrywa niezwykle istotną rolę w procesie leczenia skutków afazji. Pierwszy okres terapii to, po pierwsze, ciągłe obserwowanie umiejętności komunikacyjnych pacjenta; po drugie - nawiązanie z nim kontaktu. Ta faza rehabilitacji nie obejmuje poprawiania artykulacji czy nauki mówienia. Jest to czas, by nawiązać kontakt z chorym, który nagle został pozbawiony możliwości wysławiania się, komunikowania z otoczeniem.

- Jest to sytuacja trudna do __zrozumienia dla zdrowego człowieka - wyjaśnia Marcin Baranowski. - Ale to pewnego rodzaju zamknięcie jest przerażającym przeżyciem dla pacjentów po udarze. Dotyczy to zwłaszcza tych osób, które zachowały umiejętność rozumienia języka. Fakt, że sami nie mogą się z nikim porozumieć, jest trudny do __zaakceptowania. Stąd ten pierwszy moment komunikacji odgrywa tak szczególną rolę. Powinien zapewnić pacjentowi poczucie bezpieczeństwa, by podjął on próbę czekającej go terapii.

W kolejnym etapie możliwe jest podjęcie właściwej rehabilitacji zaburzeń mowy. Dzieli się ona na:

- terapię afazji sensorycznej, czyli zaburzeń mówienia, której celem jest poprawa rozumienia prostych poleceń, krótkich zdań, wyrazów, związków przyczynowo-skutkowych czy kontekstu wypowiedzi;

- terapię afazji motorycznej, czyli trudności w wypowiadaniu słów, która polega na pobudzaniu chorego do spontanicznego mówienia czy wywoływaniu mowy zautomatyzowanej (np. liczenia od 1 do 10 lub wymieniania nazw miesięcy) oraz powtarzaniu poleceń i próśb;

- terapię innych rodzajów afazji dostosowaną do charakteru zaburzeń mowy chorego.

Niezwykle ważną rolę w dochodzeniu do zdrowia po udarze mózgu, w tym również afazji, odgrywa rodzina, czyli najbliżsi opiekunowie. Ważne jednak, aby w tym pierwszym okresie pacjent miał kontakt z profesjonalnym rehabilitantem. Terapia może odbywać się zarówno w domu, jak i podczas krótkich pobytów rehabilitacyjnych w ośrodku stacjonarnym. Specjalistyczne podejście odgrywa w tym momencie kluczową rolę w powrocie bliskiego do częściowej albo pełnej sprawności. Zwłaszcza w przypadku powstania bardzo dużych ubytków.

Terapia powinna być zawsze dobrana indywidualnie do pacjenta - jego stanu zdrowia, aktualnych możliwości i umiejętności, kondycji psychicznej oraz temperamentu.

- Mamy pacjentów cierpliwych, ale i takich, którzy nie są w stanie wytrzymać nawet krótkiego ćwiczenia - dodaje Marcin Baranowski. - Naszym zadaniem jest dopasowanie rehabilitacji tak, by przynosiła jak najwięcej pozytywnych zmian, bez względu na __typ osobowości chorego.

Czy wiesz, że...
Światowy dzień udaru mózgu obchodzimy 29 października. Udar mózgu każdego roku dotyka w Polsce ok. 70 tys. osób, a połowa pacjentów do końca życia zmaga się z większą lub mniejszą niepełnosprawnością. Kluczową rolę w powrocie chorego do sprawności odgrywa profesjonalna rehabilitacja.