Alfabet przydatny w samobadaniu skóry

Zbliża się lato. Ponadto 12 maja obchodziliśmy Europejski Dzień Walki z Czerniakiem, a to dobra okazja, aby porozmawiać na temat zagrożeń, czynników ryzyka, metod profilaktyki, a także sposobów leczenia nowotworu, który jest przyczyną większości zgonów związanych z chorobami skóry.

Czerniaki skóry są nowotworami złośliwymi o największej dynamice wzrostu liczby zachorowań. Zapadalność na czerniaka stale się zwiększa w okresie ostatnich dziesięcioleci. W Polsce w latach 1982-2002 liczba zachorowań wzrosła niemal 3-krotnie. Mediana wieku zachorowania jest podobna dla obu płci i wynosi około 50 lat. Współczynniki śmiertelności mają wartości 3,3/100 000 dla mężczyzn i 2,6/100 000 dla kobiet, co odpowiada odpowiednio ok. 600 zgonom rocznie mężczyzn i 550 zgonom kobiet. Trzeba jednak przypominać, że comiesięczna samokontrola znamion i zmian na skórze pozwala wcześnie wykryć czerniaka, w stadium, gdy jest on w pełni wyleczalny.

Prewencja

Oczywiście, na pierwszym miejscu jest unikanie ekspozycji na słońce. Nie chodzi jednak o to, aby całkowicie się od niego izolować. Promienie słoneczne są nam potrzebne do wytwarzania w skórze witaminy D. Najbardziej szkodliwe jest długotrwałe wystawianie się na intensywne promienie słoneczne, a szczególnie niebezpieczne są poparzenia skóry.

Nie wystarczy jednak chronić się przed słońcem, np. stosując preparaty ochronne na skórę, nosząc kapelusze, okulary przeciwsłoneczne i odpowiednią odzież. Ważne jest, żeby regularnie konsultować się z lekarzem, przynajmniej raz w roku. Dobrze jest także obserwować własne ciało i systematycznie sprawdzać, czy nie pojawiły się nowe znamiona, a stare nie zmieniły kształtu lub koloru.

Podczas samobadania należy kierować się zasadą ABCDE.

„A” (od asymmetry) oznacza, że podejrzana jest zmiana asymetryczna

„B” (borders) wskazuje na jej poszarpane granice

„C” (color) to zmiana różnobarwna, szczególnie czarna, szara, czerwona i mleczna

„D” (diameter) sugeruje zbyt dużą średnicę, powyżej 5 mm

„E” evolution” to zmiana gwałtownie się powiększająca.

Leczenie

W medycynie często nadużywane jest stwierdzenie, że coś jest przełomem. Jednak w przypadku czerniaka w ciągu ostatnich pięciu lat rzeczywiście nastąpiła rewolucja w leczeniu. Rewolucja ta jest coraz trwalsza i co ważniejsze, wyniki leczenia chorych na zaawansowanego czerniaka są spektakularne.

Czerniak jest nowotworem immunogennym, czyli ma związek z układem odpornościowym. W jego leczeniu wykorzystywano wiele metod, m.in. szczepionki. Nie była to właściwa droga. W 2011 r. pojawił się nowy lek, który działał na limfocyty, czyli komórki układu odpornościowego, w taki sposób, że odblokowywał ich aktywność. Spowodowało to, że co trzeci chory walczył nie tylko z nowotworem, ale również z własnym organizmem. Przyczyną była wysoka toksyczność tego leku, sięgała ona ponad 30 proc. Zaczęto więc szukać czegoś mniej toksycznego, a równie skutecznego.

Przełom

Tak zaczęła się historia przełomu, jakim jest immunoterapia. Czerniak ma dwa mechanizmy hamowania swojej aktywności. Odkryto dwa rodzaje przeciwciał (ang. tzw. checkpoint inhibitors), które działają na punkty kontrolne układu odpornościowego. Takim układem, który hamuje komórki nowotworowe, są układy: PD-1 i PDL-1.

- Myślę, że immunoterapia będzie nie tylko leczeniem zaawansowanego czerniaka, ale będzie też służyć zapobieganiu nawrotom czerniaka o wysokim ryzyku - mówi prof. Piotr Rutkowski, kierownik Kliniki No- wotworów Tkanek Miękkich, Kości i Czerniaków w Centrum Onkologii. - Pamiętajmy, że są czerniaki, które udaje się wyeliminować chirurgicznie, ale istnieją również takie, które mimo interwencji chirurgicznej powracają. I tu widzę ogromną rolę dla immunoterapii.