Anafilaksja śluzówkowa

Uczulenie na świeże owoce i warzywa, tzw. zespół anafilaksji śluzówkowej jamy ustnej, nie jest zjawiskiem częstym, ale w ostatnich latach obserwuje się wzrost zachorowań na tę chorobę. Problem dotyczy najczęściej starszych dzieci i młodych dorosłych.

Objawy uczulenia

wywołane przez owoce i warzywa są natychmiastowe, tzn. występują w ciągu kilkunastu (najpóźniej w ciągu 90) minut po spożyciu substancji uczulającej. Dotyczą narządów mających bezpośredni kontakt z uczulającym pokarmem (alergia kontaktowa). Dochodzi do obrzęku warg, śluzówek jamy ustnej, gardła, rzadziej dalszego odcinka przewodu pokarmowego.
   U osób szczególnie wrażliwych lub u mniej uczulonych, ale po spożyciu przez nich uczulającego warzywa czy owocu w dużej ilości, mogą wystąpić objawy ogólnoustrojowe w postaci uogólnionej pokrzywki, kataru, napadu duszności (na skutek skurczu oskrzeli lub krtani), biegunek, bólów brzucha.
   Niejednokrotnie objawy rozwijają się gwałtownie, prowadząc do wystąpienia ostrej niewydolności oddechowej (obrzęk krtani może spowodować zamknięcie drożności dróg oddechowych), napadu astmy oskrzelowej oraz wstrząsu anafilaktycznego (alergicznego), co stanowi bezpośrednie zagrożenie życia.
   Klinicznie, zespół anafilaksji śluzówkowej charakteryzuje się pojawieniem (zazwyczaj w kilkanaście minut po spożyciu uczulającego pokarmu) świądu, mrowienia i drętwienia w obrębie warg, języka oraz śluzówek jamy ustnej, gardła. Następnie, w tej okolicy, pojawiają się silnie swędzące grudki, pęcherzyki, dochodzi do obrzęku języka i śluzówek.
   Objawy chorobowe występują najczęściej po spożyciu surowych warzyw, owoców, ale też mleka krowiego, "owoców morza", zwłaszcza krewetek, owoców cytrusowych, ostrych przypraw, np. używanych do grilowania. Wśród owoców często

uczulają

jabłka i brzoskwinie (ok. 60 proc. przypadków) oraz orzechy, kiwi, awokado, melony, arbuzy, owoce pestkowe. Natomiast spośród warzyw szczególnie często uczula seler, pietruszka i warzywa o silnym zapachu. Co ciekawe, u osób uczulonych dolegliwości te występują wyłącznie po spożyciu surowych pokarmów. Gotowanie, smażenie i inne procesy przetwórcze zazwyczaj niszczą zawarte w owocach i warzywach alergeny i wówczas można je bezpiecznie spożywać. Natomiast alergeny selera są stabilne i uczulają nawet po ugotowaniu warzywa. Interesujące jest, iż objawy uczuleniowe pojawiają się przeważnie w sezonie wiosenno-letnim, podczas kwitnienia brzozy i traw. Zespół anafilaksji śluzówkowej występuje często u osób z pyłkowicą.
   Pyłkowica (katar sienny) dotyczy zwłaszcza ludzi młodych. Objawy choroby występują okresowo, a ich pojawienie się związane jest z uczuleniem na pyłki traw, drzew, zbóż i chwastów. Klinicznie pyłkowica objawia się napadami kichania, kataru oraz objawami ze strony oczu - pieczenie, świąd spojówek, łzawienie.
   U większości chorych pojawienie się objawów uczulenia na warzywa i owoce poprzedzone jest, o kilka lat, objawami uczulenia

na pyłki roślin,

chociaż czasem objawy kliniczne pyłkowicy są łagodne i pozostają przez chorego niezauważone. Wynika to z podobieństwa antygenowego alergenów pyłków drzew i traw i niektórych pokarmów - występuje tzw. krzyżowa reakcja prowadząca do zwiększenia alergenowości niektórych pokarmów (zjawisko primingu).
   Objawy alergii śluzówkowej szczególnie często występują u osób uczulonych na seler, jabłka, brzoskwinie, podczas kwitnienia brzóz i traw, od maja do lipca.
   Niejednokrotnie ogromne zdziwienie u chorych powoduje fakt, że spożycie świeżego jabłka w zimie nie powoduje żadnych dolegliwości, natomiast w lecie prowadzi do wystąpienia czasem dramatycznie przebiegających objawów.

Rozpoznanie i leczenie

   Dla ustalenia rozpoznania choroby często wystarczy dokładnie zebrany wywiad. Badania dodatkowe to testy skórne z alergenami inhalacyjnymi i pokarmowymi oraz oznaczenie swoistych przeciwciał IgE w surowicy (mechanizm choroby jest związany z obecnością przeciwciał alergicznych IgE). Czasem wykonuje się testy lub próby prowokacyjne z surowymi owocami i warzywami.
   Leczenie polega na unikaniu spożywania świeżych owoców i warzyw przez osoby uczulone, zwłaszcza w okresie wiosenno-letnim. Czasem objawy choroby łagodzi odczulanie na pyłki brzozy lub traw.
   Chorzy, u których występują silne objawy ogólnoustrojowe, powinni nosić ze sobą adrenalinę w automatycznej strzykawce.
   W przypadku zaobserwowania objawów charakterystycznych dla anafilaksji śluzówkowej konieczny jest kontakt z lekarzem, ponieważ każde następne spożycie uczulającego pokarmu może doprowadzić do wystąpienia bardziej nasilonych reakcji.
Wysłuchała:
DANUTA ORLEWSKA