Barok w marmurach

Niegdyś ściany kaplicy Mariackiej zdobiły malowidła przedstawiające wojenne czyny króla Stefana Batorego

Przed konserwatorami stoi kolejne poważne zadanie - w tym roku rozpoczną się prace przy odnowie kaplicy Mariackiej w katedrze wawelskiej. Ta kaplica znajduje się w obejściu kościoła, na osi wejścia głównego do katedry.

   Kaplica Mariacka, zwana też kaplicą Stefana Batorego, zbudowana została w końcu XIV wieku dzięki fundacji biskupa Jana Radlicy. Z przełomu XIV i XV wieku pochodzą fragmenty ruskich malowideł (zachowały się one głównie po obu stronach kaplicy - w aneksach ze schodami, prowadzącymi na galerię). Anna Jagiellonka przekształciła ją w kaplicę grobową swego małżonka. Prace trwały w latach 1594-95, a kierował nimi Santi Gucci. Z tego czasu pochodzi pomnik Stefana Batorego, okazałe stalle królewskie naprzeciw ołtarza oraz polichromia autorstwa Kacpra Kurcza. Ta polichromia zachowała się na części sklepienia i na ścianie z pomnikiem nagrobnym króla Batorego. Wiadomo, że pierwotnie zdobiła ona wszystkie ściany kaplicy i przedstawiała czyny wojenne króla.
   W XVII wieku kaplica została przebudowana; ściany zostały pokryte czarnymi, marmurowymi okładzinami, dodano też marmurowe stalle, portale wejściowe oraz hebanowe cyborium. Dobudowano też galeryjkę, z której do zamku królewskiego prowadziło przejście. W kaplicy znajduje się napis epitafijny Elżbiety Granowskiej, trzeciej żony Władysława Jagiełły (na dole - w rogu pomnika króla Stefana Batorego). Oprócz tego znajduje się tu kilka płyt nagrobnych. W czasie II wojny światowej kaplica została częściowo zniszczona - uszkodzone zostało sklepienie, które ratowano w latach 1947-1950.
   Komisja konserwatorska, która zebrała się, by ustalić zakres prac, uznała, że będzie to kompleksowa renowacja zabytku. Planuje się, że - jeśli pozwolą fundusze - prace potrwają dwa lata, a rozpoczną się od badań. Na razie Społeczny Komitet Odnowy Zabytków Krakowa wyasygnował 450 tys. zł na prace w katedrze - oprócz konserwacji kaplicy Mariackiej w planie jest jeszcze izolacja sklepienia nad kaplicą Świętokrzyską.
   Komisja ustaliła, że konieczne jest poddanie konserwacji polichromii - zarówno szczątków malowideł ruskich, jak i XVI-wiecznych Kacpra Kurcza. - Być może malowidła Kurcza są powiązane z gotycką polichromią - stwierdził prof. Władysław Zalewski, który poinformował, że z materiałów archiwalnych wynika, iż postać Chrystusa Pantokratora może być powtórzeniem wcześniejszego ruskiego przedstawienia. Prof. Zalewski zwrócił też uwagę, że po zniszczeniach wojennych sporo polichromii zostało zrekonstruowanych; wiadomo poza tym, iż w XIX wieku sklepienie pomalowano na kolor błękitny i ozdobiono gwiazdkami, a przy tej okazji "posiekano" malowidło Kurcza. Konserwatorzy będą więc mieli trudne zadanie, by zdjąć wszelkie wtórne naleciałości i spróbować dotrzeć do XVI-wiecznych oryginalnych fragmentów.
   Oprócz tego konserwatorzy będą musieli zająć się elementami kamiennego wyposażenia kaplicy, przede wszystkim manierystycznym pomnikiem nagrobnym Stefana Batorego, wykonanym z piaskowca i marmuru, który jest mocno zabrudzony, ubytki uzupełnione są starymi kitami. Być może przy okazji prac uda się ustalić, w jakiej kolorystyce utrzymany był pomnik, bowiem do dziś zachowały się ślady polichromii, m.in. złoceń.
   Poza tym konieczne będzie odnowienie marmurowej okładziny ścian i przebadanie, czy pod kamienną okładziną nie pojawiła się wilgoć. Pracom konserwatorskim poddane zostaną stalle i epitafia (zarówno te kamienne, jak i metalowe). Odświeżona zostanie także kamienna posadzka.
   Dr Andrzej Fischinger zasugerował, że przy okazji należałoby sprawdzić - w jakim stanie znajdują się krypty pod kaplicą i ewentualnie przebadać aparatem termowizyjnym, czy nie ma pod posadzką jakichś nieznanych komór grobowych.
(WT)
Fot. Anna Kaczmarz