Bez nich Kraków udusi się w oparach smogu

Gdy w pomieszczeniu robi się duszno i zbiera się w nim zastane powietrze, każdy odruchowo otwiera okno. Nie inaczej jest w przypadku Krakowa, w którym średnio przez 150 dni w roku przekroczone są dopuszczalne normy zanieczyszczenia powietrza. Rolę okien przy granicach miasta pełnią naturalne kanały, które po części odpowiadają za wymianę smogu na świeże powietrze.

– Przewietrzanie odbywa się głównie wzdłuż brzegów Wisły – tłumaczy nam prof. Krzysztof Błażejczyk z Instytutu Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN. Jest on autorem mapy pokazującej, gdzie przebiegają główne kanały wymiany powietrza (rysunek obok). Wyraźnie na niej widać, że tylko południowym kanałem powietrze przepływa swobodnie.

W przypadku pozostałych na drodze świeżym podmuchom stoją bariery architektoniczne. Przykładów na zabudowanie bezcennych kanałów przewietrzania nie trzeba długo szukać. Piętrzące się osiedla w okolicach ronda Ofiar Katynia oraz zabudowa pomiędzy potokami Dłubnia i Młynówka skutecznie zatrzymują napowietrzanie miasta.

– Deweloperzy patrzą krótkowzrocznie – nie kryje oburzenia radny Piotr Klimowicz z Dzielnicy V Krowodrza. Gdy był on jej przewodniczącym, bardzo często używał argumentu blokady kanałów przewietrzania w stosunku do planowanych inwestycji na terenie Krowodrzy. – Każda dostępna wolna przestrzeń jest zabudowywana, często w poprzek wiatrów zachodnich napływających do miasta – dodaje Klinowicz.

Tymczasem dr Kazimierz Walasz nie zrzuca całej winy na deweloperów. – Władze Krakowa od __lat przyjmują rolę zarządcy terenów miejskich, zamiast stać się kreatorem publicznej przestrzeni – podkreśla ekolog.

Jego zdaniem, w celu zabezpieczenia kanałów napływu świeżego powietrza samorządowcy muszą zainwestować w wykupywanie terenów zielonych. – Nie brakuje inwestycji miejskich, które kosztują nawet kilkaset milionów złotych. Czy nie lepiej za te pieniądze raz na zawsze ochronić zielone płuca Krakowa? – pyta Walasz.

Z takim podejściem do tematu nie zgadza się radny miejski Grzegorz Stawowy. – Wykupywanie działek od prywatnych właścieli jest bardzo kosztowne, dlatego o wiele lepszym rozwiązaniem jest wymiana atrakcyjnych dla inwestorów działek w centrum za posiadane przez nich tereny zielone – proponuje przewodniczący miejskiej komisji planowania przestrzennego i ochrony środowiska.

Stawowy przypomina również, że osobiście apelował o zwiększenie środków na rewitalizację i pozyskanie nowych terenów zielonych, ale nie spotkało się to z aprobatą prezydenta Jacka Majchrowskiego. – _Władze miasta zamiast hurtowo pozbywać się posiadanych działek, powinny utworzyć swoisty „bank ziemi”, który stanowiłby podstawę do wymiany terenów z prywatnymi inwestorami _– podkreśla radny.

Obecnie głównym orężem magistratu w walce o utrzymania kanałów przewietrzania jest uchwalanie kolejnych planów miejscowych. – Obejmują one w znacznym stopniu obszary wyłączone z zainwestowania, uniemożliwiając tym samym ich zabudowę. Trzeba jednak podkreślić, iż nie jest zasadne sporządzanie planów miejscowych dla całego obszaru korytarzy, w których znajdują się na __przykład obszary leśne – wyjaśnia Zbigniew Krzysztyniak z biura prasowego Urzędu Miasta Krakowa.

Wszystkie plany miejscowe są uchwalane na podstawie studium zagospodarowania przestrzennego, którego ostatnia wersja pochodzi z zeszłego roku. Podkreślono w nim rolę naturalnych korytarzy, wspomagających w wymianie powietrza parki miejskie. Jak wskazuje prof. Błażejczyk, w tym zakresie warto korzystać z doświadczenia miast z Europy Zachodniej, również zmagających się z zagrożeniem smogu.

– Dla przykładu, w niemieckim Freiburgu postawiono na rozsiane po całym mieście mniejsze parki zieleni, które korzystnie wpływają na lokalną cyrkulację powietrza – podkreśla naukowiec. Jednak w skali miasta zdecydowanie bardziej korzystne jest dbanie o zachowanie ciagłości zieleni na obszarze kanałów przewietrzania.

Jednak ich skuteczność w walce ze smogiem jest uzależniona od wiejącego wiatru. – W ostatnich dziesięcioleciach jego siła znacznie osłabła, zwłaszcza po II wojnie światowej – dodaje prof. Błażejczyk. Ponadto w przypadku Krakowa kanały przewietrzania często powodują napływ szkodliwych zanieczyszczeń ze Śląska i Małopolski Zachodniej.

– _Najwięcej obszarów leśnych, które są źródłem czystego powietrza dla miasta, znajduje się na południu, przy zboczach Pogórza Karpackiego. Niestety, napływ powietrza z tego kierunku następuje tylko przez około 25 dni w __roku _– tłumaczy prof. Dorota Matuszko z Instytutu Geografii i Gospodarki Przestrzennej UJ.

Również niewielkie znaczenie dla wymiany powietrza w Krakowie mają północne kanały, skąd rzadko napływa świeże powietrze.

Co ciekawe, dostępne informacje na temat kanałów napływu powietrza do Krakowa wciąż są niepełne. Zmienić to ma warty ponad 3,6 mln zł projekt MONIT-AIR.

– W jego ramach został m.in. zakupiony sodar, który od ponad pół roku rejestruje właściwości fizyczne profilu wiatru nad Krakowem, w szczególności prędkość i kierunek wiatru, klasy równowagi atmosfery i warstwy inwersyjne – wyjaśnia Zbigniew Krzysztyniak. Nowa mapa kanałów przewietrzania ma być gotowa w przyszłym roku.