Bóle głowy

   Jedną z najczęstszych przyczyn skłaniających chorego do wizyty u neurologa są bóle głowy. Dolegliwości te, ze względu na przyczynę ich powstania, różnią się przebiegiem. Inny jest również sposób ich leczenia. Generalnie rozróżniamy dwa rodzaje bólów głowy: objawowe, czyli wtórne i samoistne - pierwotne.
   Wtórne bóle głowy są objawem różnych chorób, m.in.: nadciśnienia tętniczego, urazów głowy, neuroinfekcji, krwotoku podpajęczynówkowego, udaru mózgu, guzów, zapalenia zatok, chorób oczu, np. jaskry. Do samoistnych bólów głowy zalicza się m.in.: migrenę, ból napięciowy, ból klasterowy.
   Nagły, silny ból głowy, czasem z towarzyszącą krótkotrwałą utratą przytomności, nudnościami, wymiotami, niekiedy też z przemijającymi objawami neurologicznymi, np. niedowładem kończyn, powinien być zawsze dla lekarza i pacjenta sygnałem alarmującym, że w organizmie dzieje się coś złego. Ustalenie przyczyn bólu może być w niektórych przypadkach decydujące nawet dla życia chorego. Dolegliwości bólowe, wywołane m.in.

   (np. krwotok podpajęczynówkowy) lub zapaleniem opon mózgowych, mogą się czasem manifestować nagłym, silnym bólem głowy, ale bez dodatkowych objawów. Często więc w takich sytuacjach przyczyna bólu jest mylnie diagnozowana, co może mieć fatalne skutki dla chorego.
   Inną przyczyną objawowego bólu głowy mogą być guzy mózgu.
   Jeżeli bóle głowy występują codziennie, mają charakter narastający i towarzyszą im nudności lub wymioty, ich przyczyną jest najczęściej nowotworowy proces rozrostowy.
   Inną jednostką, w której jako objaw główny występuje ból głowy jest łagodny

   Dolegliwość ta dotyczy najczęściej młodych kobiet. Domniemanych przyczyn jej powstawania jest wiele. Wymienia się wśród nich m.in.: otyłość, zaburzenia hormonalne, sterydoterapię, stosowanie antybiotyków, np. aminoglikozydów.
   Samoistny wzrost ciśnienia śródczaszkowego, nie leczony, doprowadza do obrzęku nerwów wzrokowych i zaburzeń widzenia.
   Wśród rzadziej występujących przyczyn bólu głowy można wymienić

   Choroba ta dotyka przeważnie osoby starsze. Zapaleniu tętnicy skroniowej towarzyszą objawy takie jak: ogólne rozbicie, osłabienie, podwyższona temperatura. W podstawowych badaniach występuje podwyższone OB.
   Ból głowy, związany z zapaleniem tętnicy skroniowej, leczymy sterydami. Mają one poważne działania uboczne (np. cukrzyca, osteoporoza, choroba wrzodowa żołądka), tym niemniej musimy pamiętać, że w wielu chorobach sterydy są jedynym skutecznym lekiem. Zaniechanie leczenia, w przypadku zapalenia tętnicy skroniowej, może prowadzić nawet do utraty wzroku.
   Wydaje się, że zdecydowanie najsilniejszym bólem z kręgu bólów głowy jest

   Chorzy opisują go jako rozpierający, rozrywający, przypominający uderzenie nożem. Na szczęście trwa on bardzo krótko, ok. 2 minut. Cechą charakterystyczną tego bólu jest występowanie tzw. stref spustowych, czyli miejsc, których pobudzenie wywołuje napad bólu - np. w neuralgii nerwu trójdzielnego ból powstaje w czasie mycia zębów lub podczas gryzienia potraw.
   U chorego nie stwierdza się badaniem żadnych objawów ubytkowych, np. zaburzeń czucia. Jeżeli one się pojawią, wówczas mówimy o neuropatii.
   Przyczyny neuralgii nie są znane.

   nie zagrażają życiu. Trwają przez wiele lat, powracając w różnych sytuacjach. Charakteryzują się napadowym przebiegiem, tak jak np. migrena. Pacjent z reguły zgłasza się do lekarza po dłuższym czasie trwania dolegliwości, przeważnie w ważnych życiowych sytuacjach, gdy np. zmienia pracę lub musi uporać się z jakimś problemem, a nasilenie częstotliwości napadów wzrasta.

   Wśród samoistnych bólów głowy często mamy do czynienia z migreną. Napad migrenowy z reguły trwa od trzech godzin do trzech dni. Zgodnie z międzynarodową klasyfikacją bólów głowy w migrenie występuje ból jednostronny, pulsujący, o znacznym natężeniu. Nasila go aktywność fizyczna. Często towarzyszą mu nudności i wymioty oraz dźwiękowstręt i światłowstręt.
   Samoistne bóle głowy występują u pacjenta napadowo, czasem przez wiele lat. Nie znamy dotychczas przyczyn ich powstania.
   W ciągu ostatnich 20 lat jesteśmy świadkami rozwoju badań w zakresie patofizjologii, genetyki i farmakoterapii migreny.
   Lekarz dopiero wówczas stwierdza, że pacjent choruje na migrenę, gdy zgłasza się on z typowymi objawami, które pojawiły się przynajmniej pięciokrotnie. Następnie, kwalifikuje pacjenta do leczenia profilaktycznego lub tylko doraźnego. Te dwa typy terapii stosowane są we wszystkich samoistnych bólach głowy.
   Leczenie doraźne ma na celu pomóc choremu głównie farmakoterapią w czasie napadu, natomiast profilaktyczne, to codzienne zażywanie leków, o działaniu innym niż preparaty przeciwbólowe. Celem leczenia profilaktycznego jest zmniejszenie częstotliwości i natężenia napadów. Wyleczenie migreny lub innych samoistnych bólów głowy należy do rzadkości. Choremu można przede wszystkim ulżyć w cierpieniu.
   W leczeniu migreny jedyną skuteczną grupą doraźnych leków są tzw. triptany. Niestety, preparaty te nie należą do najtańszych (np. dwie tabletki jednego ze specyfików kosztują ok. 40 zł), a w związku z tym nie są dla każdego dostępne. Lek można stosować w tabletkach, jak również w postaci iniekcji lub czopków - migrenie bardzo często towarzyszą przecież wymioty.
   Samoistnymi są także tzw.

   (naczyniowo-ruchowe), z którymi mamy do czynienia najczęściej. W przeciwieństwie do pulsującego bólu migrenowego, taki ból jest tępy, obustronny (jak ściskająca obręcz), nie towarzyszą mu wymioty, światłowstręt, dźwiękowstręt, czasem występują nudności.
   Napad napięciowego bólu głowy może trwać do siedmiu dni, ale jego natężenie raczej nie przeszkadza pacjentowi normalnie funkcjonować w pracy, nie zakłóca jego codziennej aktywności fizycznej. Przyczyny tej dolegliwosci, tak jak etiologia migreny, nie są w pełni poznane.
   Do każdego rodzaju samoistnego bólu głowy dobierane jest inne postępowanie terapeutyczne.

   bóle głowy - też z grupy samoistnych - charakteryzują się tym, że ich napad trwa do trzech godzin, ale ma bardzo duże natężenie. O ile chory z migreną stara się zasłonić okna i usnąć w ciemnym pokoju, to pacjent z klasterowym bólem głowy staje się agresywny, zdenerwowany. Ból jest trudny do wytrzymania. Chory, mający tzw. klaster (zgrupowanie epizodów bólowych), który może trwać np. dwa miesiące, ma w tym czasie kilka napadów bólu każdego dnia. Potrzebna jest mu w takiej sytuacji pomoc w postaci doraźnego leczenia.
   Klasterowe bóle głowy pojawiają się w regularnych odstępach czasowych, o tej samej porze, przeważnie wiosną i jesienią. Ich cechą charakterystyczną są objawy takie jak: łzawienie z oka, wyciek z nosa, zaczerwienie i obrzęk spojówki.
   Chorym, cierpiącym na klasterowe bóle głowy najlepiej jest podać do oddychania 100-procentowy tlen. Jeżeli po 10 - 15 minutach bóle ustępują, możemy być bardziej pewni swej diagnozy.
   Prawidłowa diagnoza, a tym samym celowana farmakoterapia, zarówno w migrenie, jak też przy bólu głowy napięciowym czy klasterowym, może przynieść dużą ulgę, a przede wszystkim znaczną poprawę jakości życia chorego.

   samoistnych bólów głowy można stosować wiele leków. Każdy z nich ma, niestety, jakieś działanie uboczne, o którym musimy pacjenta zawsze poinformować, ponieważ decyzja o podjęciu profilaktyki w bólu głowy należy bardziej do niego niż do lekarza.
   Chorzy, cierpiący np. na migrenę, sami mogą sobie pomóc, unikając jedzenia pewnych potraw, m.in.: sera żółtego, czerwonego wina, bananów, kakao, czekolady. Powinni unikać stresu, dbać o regularny sen i tryb życia. Bardzo często u chorych występują tzw. weekendowe migreny - gdy np. po całym tygodniu stresującej pracy, zamiast relaksu, borykają się z bólem głowy.
   Przyczyn bólu głowy może być wiele. Oprócz wspomnianych już, zagrażających życiu krwotoków podpajęczynówkowych lub neuroinfekcji, bóle mogą występować m.in. na skutek: anemii; zbyt niskiego lub zbyt wysokiego ciśnienia krwi; jaskry; przyczyn metabolicznych; zaburzeń hormonalnych. Są to z reguły odwracalne bóle głowy, ponieważ wyleczenie podstawowej choroby likwiduje tę przykrą dolegliwość.
   W przypadku samoistnego bólu głowy chorzy mogą liczyć na coraz skuteczniejszą pomoc w postaci leczenia doraźnego i profilaktycznego.
   Z punktu widzenia zarówno lekarza, jak i pacjenta ważne jest, by chory trafił do specjalisty, ponieważ postawienie nieprawidłowej diagnozy może go zniechęcić do kontynuowania terapii.
Wysłuchała
DANUTA ORLEWSKA