Brzuch jak balon

   Może się wydawać banalne, może przesadzone, a może śmieszne i niepoważne - przez jeden, dwa dni, tydzień. Gdy jednak trwa dłużej...
   Wzdęcia są subiektywnym uczuciem rozdęcia jelit przez nadmiar gazów w nich zawartych. Mogą być objawem choroby (najczęściej przewodu pokarmowego), skutkiem operacji lub zażywania leków, mogą wreszcie występować u ludzi poza tym zdrowych z powodu diety lub trybu życia.

Skąd się biorą gazy w jelicie?

   Najprostsza odpowiedź: spożywanie napojów gazowanych. Jednak połykać powietrze (nazywa się to aerofagią) można również w innych sytuacjach:
   - w stresie
   - przy szybkim jedzeniu i piciu
   - przy zwiększonym wydzielaniu śliny w: paleniu papierosów, żuciu gumy, noszeniu źle dopasowanej protezy, nudnościach
   - po urazach twarzoczaszki,
   - w chorobach górnego odcinka przewodu pokarmowego
   - przy noszeniu rurki tracheostomijnej.
   W jelicie gazy są niezależnie od wszystkiego wytwarzane w procesie fermentacji przez bakterie. Gaz może też przechodzić z krwi do przewodu pokarmowego (dyfundując przez ściany). Ponadto reakcja chemiczna kwasu solnego (z żołądka) i kwasów żółciowych w jelicie (z HCO3) powoduje powstanie dwutlenku węgla. Niektórzy mają genetycznie uwarunkowaną większą produkcję gazu w jelicie (metanu), co zależy od szczepu bakterii Methanobrevibacter smithii.
   Wszystkie te procesy są fizjologiczne. Są one równoważone przez eliminację gazów poprzez:
   - metabolizm bakterii
   - dyfuzję z przewodu pokarmowego do krwi
   - odbijanie (najczęściej usuwające skutki połykania nadmiernej ilości powietrza
   - odchodzenie wiatrów
   - średnio, u zdrowych, od 7 (kobiety) do 12 (mężczyźni) razy na dobę; proces jest najzupełniej fizjologiczny, niestety, czasem nieprzyjemny ze względu na przykry zapach. Ten zapach jest uwarunkowany zawartością siarkowodoru, amoniaku, indolu, skatolu i lotnych kwasów tłuszczowych. Oprócz tego wydalane są też gazy bezwonne (CO2, H2, CH4, O2, N2).

Kiedy występuje wzdęcie?

   Prawidłowo w jelicie znajduje się ok. 200 ml gazów. Gdy ilość ta rośnie, odczuwamy wzdęcie. Wzdęcia mogą towarzyszyć schorzeniom, niekiedy bardzo poważnym. Należą do nich: zespół upośledzonego wchłaniania, drażliwości jelita, przewlekłego niedokrwienia jelit, choroby dróg żółciowych, Hirschprunga, Leśniowskiego-Crohna, Whipple'a, nietolerancja laktozy, uchyłkowatość jelita, marskość wątroby, cukrzyca, mukowiscydoza i wiele innych. Na podkreślenie zasługują: nowotwory jelita grubego, pasożyty przewodu pokarmowego oraz przewlekłe zapalenie trzustki (w którym dominuje ból, a potem dołączają się wzdęcia i biegunka). Występujące ostro wzdęcie z bólem brzucha, z zatrzymaniem wiatrów i stolca, dowodzi niedrożności mechanicznej lub porażennej układu pokarmowego i jest poważnym stanem kwalifikującym na stół operacyjny.
   Na pewno każdy zaobserwował zależność występowania wzdęć od swojej diety. Jest to istotnie naukowo potwierdzone i uzasadnione.
    przysmaki osób na diecie odchudzającej - produkty _light, _słodziki (aspartam!)
    gumy do żucia (sorbitol)
    niektóre nasiona roślin strączkowych - soja, groch, fasola
    niektóre warzywa: cebula, kalafior, brokuły, kapusta
    bogate w błonnik owoce i warzywa, otręby, ciemne pieczywo
    dieta bogata w tłuszcze lub węglowodany.
   Jak więc wynika z powyższej listy, tak zwana zdrowa żywność jest pierwszym przyczynkiem do powstania wzdęć. Doświadczalnie stwierdzono, że przy 48-godzinnej diecie bez błonnika (owoce, warzywa, otręby, pieczywo z pełnego przemiału) zmniejszała się radykalnie ilość gazów w jelicie, a szczególnie wodoru. Wzdęciom zdaje się też sprzyjać siedzący tryb życia oraz - co było podkreślone wcześniej - palenie papierosów, nasilające aerofagię.
   Częstą przyczyną wzdęć jest zażywanie środków przeczyszczających, m.in. laktulozy oraz innych leków: akarbozy (w cukrzycy), orlistatu (na otyłość), przeciwdepresyjnych, przeciwnadciśnieniowych. Leczeni na chorobę nowotworową chemio- i radioterapią mogą się uskarżać na wzdęcia. Wreszcie, nie zdziwią się zapewne panie, że wzdęcia występują w zespole napięcia przedmiesiączkowego.

Jak sobie pomóc?

   Wiele zaleceń można wywnioskować na podstawie powyższych sugestii. Powinno się rzucić palenie, powściągnąć przy budce z coca-colą i fantą (gazowane) i półce w hipermarkecie z gumami do żucia. Nawet ssanie cukierków powoduje połykanie powietrza. Nie zaszkodzi spacer i gimnastyka. Soję, jeśli jest nam potrzebna w diecie, można wyszukać z ograniczoną zawartością węglowodanów nie trawionych przez człowieka.
   Po zasięgnięciu porady lekarza można włączyć leki: związki krzemu (krzem rozbija bańki gazu), rozkurczowe, węgiel lekarski, leki żółciopędne.
   Praktyczną informacją być może okaże się to, że węgiel lekarski jest nader skuteczny w pozbawianiu przykrego zapachu wydalanych gazów jelitowych (ogranicza zawartość siarkowodoru).
   Ze względu na wiele chorób, jakim może towarzyszyć wzdęcie, warto chyba uprzedzić, że wizyta u lekarza zaowocuje zapewne skierowaniami na mnóstwo badań. Słusznie, skwapliwość w tej dziedzinie może się okazać zbawienna dla naszego zdrowia...
Dorota Łucja Jarczewska

Podczas spożywania posiłków:

\ nie powinno się mówić (słuszne są zalecenia savoir-vivre'u)
\ ani jeść w pośpiechu
\ natomiast trzeba starannie przeżuwać pokarm
\ można często używać kopru włoskiego i kminku - przypraw wzmagających wydalanie z jelita gazów