Być tatą to radość i odpowiedzialność

FOT. ARCHIWUM

DZIEŃ OJCA. Z EWĄ KOSIŃSKĄ, psychologiem społecznym i terapeutą rozmawia Majka Lisińska-Kozioł

- Odkąd ludzie zaczęli łączyć się w pary i budować wspólnotę rodzinną, tata był głównym filarem tej wspólnoty; dawał życie, bronił przed niebezpieczeństwem, żywił. W świadomości dziecka, zwłaszcza chłopca, istnienie ojca miało i ma szczególne znaczenie: chłopiec potrzebuje identyfikacji z ojcem i bliskiego z nim kontaktu.

- Słyszałam, że ojciec powinien włączyć się w wychowanie dziecka po trzecim roku życia, gdy maluch już więcej rozumie i potrafi mówić.

- Dawniej uważano, że mężczyzna nie ma czasu i cierpliwości na domyślanie się, co mały człowiek chce mu przekazać. Tymczasem współcześni ojcowie często asystują swoim partnerkom przy porodzie; tata wita wtedy swojego malucha na świecie, jest świadkiem jego pierwszego oddechu. Tatusiowie identyfikują swoje uczucia do nowo narodzonego potomka jako miłość i włączają się w pielęgnowanie maleństwa. Niektórzy tatusiowie biorą urlop tacierzyński.

- Dlaczego obecność taty w życiu dziecka od jego narodzin jest tak ważna?

- Każde z rodziców daje dziecku coś innego. Głos matki jest inny od głosu ojca. Mały człowiek zaczyna rozróżniać osoby w swoim otoczeniu i klasyfikować je w zależności od charakterystycznych reakcji. W późniejszym okresie ma to znaczenie w budowaniu tożsamości płciowej. Dziecko identyfikuje się z osobami, z którymi najczęściej przebywa. Ojciec zachowuje się inaczej wobec chłopca (stawia mu trochę inne wymagania), inaczej wobec dziewczynki. Matka na ogół traktuje jednakowo opiekuńczo i emocjonalnie małe dzieci, niezależnie od płci. Obecność obojga rodziców wprowadza więc harmonię i wpływa na rozwój różnych cech. Postawa ojca wobec chłopca pozwala mu rozwijać cechy męskie: odporność na trudy, odwagę w niepewnych sytuacjach, umiejętność zwalczania przeszkód i niepoddawania się zbyt łatwo. U córek rozwija poszanowanie godności, łagodność, uczuciowość, szacunek.

- Są tacy, którzy twierdzą, że bez taty można się obejść.

- Powiedziałabym raczej, że trudno się obejść, ale niekiedy trzeba. Tata, który jest nieobecny przy dziecku, wzbudza tęsknotę. Wywołuje konieczność poszukiwania kogoś silnego, w kim można mieć oparcie. Dziecko poszukujące nie zawsze trafia na dobre wzorce. Jeśli tata jest fizycznie obecny "gdzieś tam", to ma ono pretensję do matki za brak ojca. Tylko jej rozumna, spokojna i pełna mądrej miłości postawa może w pewnym stopniu wyrównać emocjonalny brak taty.

- Mówi się, że mama jest od rozpieszczania ...

- A tata ma tonować emocjonalność i czasem nadmierną opiekuńczość matki. To on na ogół uczy dzieci zaradności i odpowiedzialności. Nie oznacza to, że w rodzinach, w których nie ma ojca, dzieje się źle. Ale wówczas więcej obowiązków spoczywa na barkach matki - swoimi decyzjami wychowawczymi musi łączyć obie role, co nie jest łatwe.

- Bo tata to jednak tata.
- Z natury bardziej konkretny niż kobieta, kategoryczny w swoich ocenach i oczekiwaniach, co dzieci starsze doceniają. Tata mówi: nie wolno, a mama długo tłumaczy, dlaczego nie wolno. Dzieci przyznają, że: "Mama jest od kochania i gotowania, a tata od fajnych zabaw", "Z tatą nic mi się nie stanie, bo on jest odważny, a mama od razu panikuje".

Ojcowie potrafią też pozostawić dzieciom więcej swobody niż matki, co wpływa na rozwój zaradności u dzieci, motywuje je do podejmowania wyzwań i rozwijania mocnych stron osobowości. O ważnej roli taty w rozwoju dzieci, a szczególnie córek pisze Meg Meeker w książce "Mocni ojcowie, mocne córki"

- Czy rola taty zmienia się , gdy syn lub córka podrosną?

- Przychodzi taki etap w życiu nastolatków, że chcą autonomii, mają potrzebę poczucia się dorosłymi i samodzielnymi. Jeśli ojciec miał dla nich czas w okresie kształtowania się ich tożsamości, to potrafią sprostać trudnym sytuacjom, wziąć odpowiedzialność za swoje decyzje. Tata zwykle uosabia stabilność, równowagę emocjonalną (oczywiście mówimy o pozytywnej roli ojca), umiejętność trzeźwego patrzenia na życie. Jego postawa modeluje postawy dzieci. One uczą się przez naśladownictwo, zanim same zdecydują się na jakiś kierunek swojego myślenia i działania. W życiu dorastającej córki ojciec pełni rolę edukacyjną: pokazuje wzorzec zachowań mężczyzny, uczy ją myślenia o płci przeciwnej w oparciu o ten wzorzec. Związek córki z ojcem rzutuje na jej późniejsze relacje z chłopcami, a także małżeńskie. Jeśli tata traktuje ją jak księżniczkę, to tego samego będzie ona oczekiwała od innych mężczyzn. Jeśli tata będzie działał w sposób negatywny na jej uczucia, to jest duże prawdopodobieństwo, że będzie miała negatywny stosunek do mężczyzn.

- Rola taty zmienia się zwłaszcza wobec nastoletniego syna?

- Owszem, bo tata pełni wówczas rolę mentora, który przeprowadza syna przez trudności wieku dorastania do dorosłości. Syn chce być partnerem dla taty. To daje mu poczucie pewności siebie i zachęca do podejmowania ciekawych zadań.

- Czego zatem życzyć tatusiom w dniu ich święta?

- Zdrowia i wdzięczności córek, które na tatę mogły liczyć w każdej sytuacji oraz podziwu i dumy synów.