Celibat w Kościele katolickim to nie dogmat, lecz tradycja

Celibat to styl życia. Wybierany świadomie - mówi bp Grzegorz Ryś. Fot. archiwum

RELIGIA. Watykan będzie badał "zalety i wady celibatu". Polscy hierarchowie twierdzą, że Kościół ma większe problemy niż bezżeństwo księży.

Zanim jednak dojdzie do tego spotkania, ma powstać dokument, w którym - po "dogłębnej analizie" - zostaną przedstawione "zalety i wady celibatu na całym świecie".

Polscy hierarchowie, pytani o opinię w tej sprawie, odpowiadają, że Kościół ma większe problemy niż celibat. - To problem marginalny - twierdzą.

W podobnym tonie wypowiadają się szeregowi księża. Jednak z anonimowych badań, prowadzonych wśród polskich kapłanów, wynika, że tylko jedna trzecia z nich świadomie wybrałaby życie w celibacie.

Prof. Józef Baniak, socjolog religii z Poznania, prowadził badania nad "kryzysem tożsamości kapłańskiej". Jedno z pytań anonimowej ankiety przeprowadzonej wśród około 900 kapłanów brzmiało: "czy gdyby miał ksiądz możliwość wyboru (tak jak np. w Kościele prawosławnym), to wybrałby życie księdza żonatego czy w celibacie?". 53 proc. pytanych odpowiedziało, że wolałoby mieć żonę i rodzinę. Tylko 28 proc. wybrałoby życie w celibacie. Pozostali "nie mieli zdania" lub nie chcieli odpowiedzieć na tak postawione pytanie.

Prof. Baniak twierdzi, że postulat całkowitego zniesienia celibatu pojawia się najwyżej u 10-15 procent księży. - Większość chciałaby mieć jednak możliwość wyboru stylu życia kapłańskiego - w celibacie albo w małżeństwie. Tak jak to jest w Kościele prawosławnym - podkreśla.

Postawił również tezę, że wśród kapłanów są ludzie, którzy odczuwają zarówno powołanie kapłańskie, jak i rodzinne. - Ponieważ nie mogą spełnić się jednocześnie w dwóch rolach - gdy spotkają kobietę, z którą będą ich łączyć silne więzy uczuciowe - rezygnują z kapłaństwa. Z przyczyn etycznych, nie erotycznych - twierdzi.

Dlaczego tak postępują? - Nie chcą i nie potrafią oszukiwać siebie i swoich partnerek, a także dzieci, które rodzą się z tych związków - mówi. W jego opinii dopóty, dopóki celibat w Kościele katolickim będzie przymusowy, liczba księży zrzucających sutannę będzie rosła.

- Zasadniczą przyczyną porzucenia stanu kapłańskiego jest bowiem przeraźliwa samotność - twierdzi socjolog z Poznania.

Ks. prof. Henryk Sławiński z Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie, jeden z organizatorów konferencji naukowej na temat celibatu, nie potrafi powiedzieć, czy badania prof. Baniaka są wiarygodne, bo nie zna ich metodologii.

Twierdzi, że podobne badania były prowadzone w Austrii. - Wynika z nich wręcz coś przeciwnego. Okazało się, że młodzi księża opowiadają się za celibatem. Starsi, ci, którzy odchodzą na emerytury, są bardziej liberalni w tym względzie. To było dość zaskakujące - podkreśla ks. prof. Sławiński.

Ewangelicki duchowny ks. Jan Byrt ze Szczyrku, który ma żonę i troje dzieci, zapewnia, że nie wyobraża sobie swojego kapłaństwa bez rodziny. - Ona mnie mobilizuje. Jeśli nie mam dzieci, to nie wiem, co to znaczy je wychować - mówił ks. Jan Byrt.

Ks. prof. Henryk Sławiński z Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie, jeden z organizatorów konferencji naukowej na temat celibatu, przypomina, że dyskusję nad bezżeństwem księży zainicjowali kilka lat temu biskupi i teolodzy na Zachodzie, domagając się rewizji kościelnej dyscypliny w tym względzie.
Swoje stanowisko uzasadniają tym, że skoro to Kościół wprowadził celibat, to może on również zrezygnować z tego wymogu wobec kapłanów.

- Wśród powodów aktualnych dyskusji nad stosownością celibatu kapłańskiego znalazł się, niestety, skandal seksualnego molestowania dzieci przez osoby duchowne. Przeżywamy każdy taki przypadek z bólem i wstydem. Czy jednak uzasadnione jest łączenie pedofilii z celibatem? - zastanawia się krakowski teolog.

Debaty na tematy związane z celibatem księży toczą się również w Polsce.

Ks. Jan Byrt - ewangelicki duchowny ze Szczyrku - ma żonę i troje dzieci. Podkreśla, że nie wyobraża sobie swojego kapłaństwa bez rodziny.

- Rodzina jest moją parafią, ona mnie mobilizuje. Jeśli nie mam dzieci, to nie wiem, co to znaczy je wychować. Najpierw muszę się nauczyć sam wychowywać dzieci we własnej rodzinie, dopiero później mogę nauczać - stwierdził ks. Jan Byrt podczas jednego z programów w TVP.

Duchowny ze Szczyrku zdaje sobie sprawę, że tą wypowiedzią "zbulwersował braci katolików". - Na antenie zabrakło jednak czasu, żeby dopowiedzieć, że w naszym Kościele jest pod tym względem dowolność. Ewangelicki duchowny sam decyduje, czy chce żyć w celibacie, czy chce mieć rodzinę. Mamy też księży, którzy żyją w celibacie. Pismo Święte nic nie mówi o celibacie. Apostoł Paweł mówi "Jeśli masz gorzeć, to lepiej załóż rodzinę". To, co widzą ludzie, jest mało istotne. To, co widzi Pan Bóg, jest najważniejsze - podkreśla ks. Byrt.

Czy ewangeliccy kapłani mogą być wzorem dla katolickich księży?

Ks. prof. Sławiński, który zajmował się kwestiami celibatu - pod jego kierunkiem wyszła książka na ten temat - mówi, że według statystyk, do których dotarł, pisząc ją, księża protestanccy w Niemczech należą do grupy, w której najczęściej zdarzają się rozwody. Niektórzy rozwodzą się nawet dwukrotnie.

- Jednemu z niemieckich pastorów, który był już po dwóch rozwodach, biskup zagroził, że jak się trzeci raz rozwiedzie, to mu już żadnej parafii nie da - opowiada ks. Sławiński.

W opinii ks. prof. Sławińskiego przyzwolenie na małżeństwo księży mogłoby przysporzyć Kościołowi wiele problemów: - Gdybyśmy mieli księży żyjących w celibacie i mających rodziny, powstałby dylemat, jak rozłożyć pracę między nimi. Byłby też problem z przenoszeniem księży do innych parafii. Jeśli kapłan żyje w celibacie, biskupowi jest łatwiej go przenieść. Poza tym, w niektórych biedniejszych parafiach ksiądz mógłby mieć problemy z utrzymaniem żony i dzieci.

Przy okazji tego typu dyskusji teologowie przypominają, że celibat "nie należy do natury kapłaństwa".

- Gdyby tak było, to wówczas zakwestionowalibyśmy kapłaństwo w Kościele wschodnim, a przede wszystkim kapłaństwo apostołów. Niemal wszyscy, z wyjątkiem św. Jana, byli małżonkami, zanim spotkali Chrystusa - mówi w rozmowie z reporterką "Dziennika" ks. bp Grzegorz Ryś. - Celibat to styl życia. Wybierany świadomie - mówi.

KOŚCIOŁY A CELIBAT

Duchowni Kościoła katolickiego jednocześnie z przyjęciem święceń kapłańskich zobowiązują się do zachowania celibatu, czyli bezżeństwa. Ksiądz, który zdecyduje się założyć rodzinę, zostaje pozbawiony możliwości wykonywania funkcji kapłańskich. Jeżeli chce wziąć ślub kościelny, musi uzyskać dyspensę, czyli zwolnienie z przyrzeczenia celibatu. Ale takie przypadki są bardzo rzadkie. Regułą jest, że otrzymują ją byli księża po 40. roku życia, jeżeli ich związek z kobietą jest trwały i mają dzieci. Zdarza się też, że byli księża wracają i proszą o przywrócenie do pełni stanu kapłańskiego.

W Kościołach wschodnich, w prawosławnym, ale także w Kościele greckokatolickim (oprócz Polski), duchowni, z wyjątkiem biskupów, mogą się żenić. Zasadą jest, że najpierw zawiera się sakrament małżeństwa, potem przyjmuje sakrament kapłaństwa. Również w Kościołach protestanckich księża, także biskupi, się żenią.

Grażyna Starzak

[email protected]