Choroba słońca

Fot. archiwum

Trzeba obserwować własne ciało. Szczególnie ważne jest to w sytuacji, gdy w rodzinie były już przypadki zachorowania na czerniaka, kiedy mamy na skórze dużo znamion barwnikowych, doznaliśmy kiedyś oparzenia słonecznego, kochamy się opalać na słońcu lub w solarium.

Najbardziej narażone na czerniaka są osoby o jasnej karnacji, jasnych włosach i oczach, często piegowate, z pieprzykami, przebarwieniami i innymi zmianami skórnymi, opalające się z trudem i podatne na oparzenia słoneczne. Ta charakterystyka dotyczy 65 proc. Polaków. Tymczasem na konsultacje medyczne, jak pokazują statystki, najczęściej decydują się osoby o skórze oliwkowej lub brązowej.

90 procent wszystkich czerniaków umiejscawia się na skórze, ale nowotwór ten może ujawnić się wszędzie tam, gdzie pojawiają się komórki barwnikowe - wewnątrz gałki ocznej, na błonie śluzowej np. narządów płciowych, jamy ustnej, w odbycie.

Profilaktyka czerniaka

Jest ona prosta i polega na unikaniu nadmiernej ilości słońca. Kremy z filtrami, okulary słoneczne, rezygnacja z opalania w godzinach południowych, gdy słońce stoi najwyżej, rezygnacja z solarium na rzecz samoopalających kremów - taka ochrona przed chorobą jest dostępna każdemu.

Profilaktyka polega też na regularnym oglądaniu swojej skóry - w celu szybkiego zidentyfikowania zmian. Jeżeli znamię, narośl lub pieprzyk robią się asymetryczne, mają poszarpane, nieregularne brzegi, niejednolity kolor (w tym czerwony lub czarny), średnicę większą niż 0,5 cm lub ulegają ciągłym zmianom, koniecznie trzeba się zgłosić do lekarza. Wczesne wykrycie czerniaka daje nawet 90 proc. szans na całkowite wyzdrowienie.

Lekarz dokładnie obejrzy skórę pacjenta, może też wykonać badanie dermatoskopem. W odpowiednim oświetleniu i powiększeniu 10- lub 12-krotnym może dostrzec głębsze struktury oglądanej zmiany.

Elżbieta Borek

JAK SIĘ CHRONIĆ

* Chroń skórę przed oparzeniami słonecznymi, szczególnie, gdy masz jasną karnację i blond włosy.

* Obserwuj znamiona barwnikowe.

* Reaguj na każdą zmianę znamienia: wielkości, kształtu, koloru. Odwiedź lekarza.

* Nie bagatelizuj krwawienia lub wzmożonego świądu znamienia.

CO ROBIĆ, GDY LEKARZ STWIERDZI CZERNIAKA

Nie trać czasu, rozpocznij leczenie!

Czerniak ma dwie fazy wzrostu. W pierwszej - rozrasta się w obrębie naskórka, nie dając przerzutów. Druga faza to przyspieszony wzrost - w tym okresie nowotwór może już dawać przerzuty, najpierw do węzłów chłonnych, potem do innych narządów. Dlatego w całej terapii ogromne znaczenie ma czas, w jakim pacjent trafi do specjalisty.

Za każdym razem, gdy zachodzi ryzyko wystąpienia czerniaka, lekarz wycina znamię wraz z marginesem zdrowej skóry. Wycinek chorej tkanki zostaje poddany specjalistycznemu badaniu.

Przy zaawansowanych postaciach nowotworu, czyli wtedy, gdy czerniak przekroczył barierę skóry i przedostał się do węzłów chłonnych lub innych narządów, oprócz leczenia chirurgicznego konieczne jest też leczenie wspomagające.
W zależności od stanu zdrowia pacjenta stosuje się chemio-, immuno- lub radioterapię.

Przełom w leczeniu czerniaków skóry

polega na odkryciu zależności pomiędzy mutacją genu BRAF, a progresją czerniaka. Ta mutacja występuje u około połowy chorych na czerniaka. To dla nich przeznaczone jest leczenie, które polega na blokowaniu nieprawidłowego białka, kodowanego przez zmutowany gen BRAF.

Lek vemurafenib daje szybką odpowiedź, guz zmniejsza swoje rozmiary. Został w Polsce zarejestrowany 20 lutego tego roku.

Równolegle z lekiem opracowano metodę diagnostyczną - test COBAS, który wykrywa specyficzną mutację genu, przez co pozwala wyłonić grupę chorych, u których terapia przyniesie pożądany skutek. W Polsce są cztery ośrodki (Kraków, Gdańsk, Poznań i Gliwice) wyposażone w testy COBAS, weryfikujące mutację BRAF. To pierwszy przypadek w historii onkologii, gdzie udało się równocześnie opracować lek celujący w konkretne białko (produkt zmutowanego genu) i test weryfikujący mutację owego genu. Dzięki temu pacjenci z czerniakiem, u których obecna jest mutacja genu BRAF, będą mogli zostać szybko zakwalifikowani do leczenia.

Ilość osób, zapadających na czerniaka

stale rośnie - ocenia się, że co 10 lat następuje podwojenie zachorowań na całym świecie. W Polsce w ciągu ostatnich 20 lat liczba zachorowań na czerniaka wzrosła o 300 procent! Szacuje się, że każdego roku czerniak jest przyczyną zgonu 40 tysięcy chorych na całym świecie. W Polsce w 2009 roku zdiagnozowano 2562 pacjentów z czerniakiem, zmarły 1144 osoby.

Długość życia chorego z przerzutowym czerniakiem jest na ogół krótka i wynosi średnio kilka miesięcy. Roczne przeżycie osiąga zaledwie jedna na cztery osoby. Jest to statystyka tym bardziej dramatyczna, że każdy z nas z łatwością może chronić się przed czerniakiem.

Małgorzata Mrowiec

[email protected]