Ciąża a wady serca

   Ciąża u kobiety z zaawansowaną wadą serca wciąż jest poważnym problemem zarówno dla niej samej, jak i dla mającego się urodzić dziecka oraz zespołu lekarzy specjalistów, którzy powinni się nią opiekować w tym trudnym okresie, a więc dla kardiologa, ginekologa, położnika i neonatologa. Postęp, jaki dokonał się w dziedzinie kardiologii i położnictwa, umożliwia dziś rodzenie dzieci kobietom nawet po przeszczepie serca, jednak ciąża w przypadku zaawansowanej wady, nabytej lub wrodzonej, wiąże się niekiedy z dużym ryzykiem.

   Liczba nabytych wad zastawkowych serca znacznie zmniejszyła się w ostatnim dziesięcioleciu, z uwagi na dość skuteczne opanowanie choroby reumatycznej. Natomiast częstość występowania wad wrodzonych wzrasta, co wiąże się zapewne z większą ich wykrywalnością.
   Odrębną grupę stanowią chore po operacjach serca. Niektóre z nich wracają do zdrowia, lecz są i takie - z ciężkimi wadami wrodzonymi - u których pozostają pewne, nie dające się skorygować, zaburzenia w układzie krążenia. Jest także liczna grupa chorych z wszczepionymi sztucznymi zastawkami serca i właśnie te ciężarne wymagają szczególnej opieki, ponieważ stale muszą przyjmować leki przeciwkrzepliwe.
   Podczas ciąży, u kobiety zdrowej, wraz z rozwojem płodu

zwiększa się o 40 - 50 proc. (w przypadku ciąży mnogiej nawet o sto procent). Zwiększają się wszystkie parametry związane z pracą serca. Występują wówczas takie objawy jak: zadyszka, zmęczenie, obrzęki kończyn dolnych, powstanie szmerów w sercu. Objawy te u kobiety zdrowej nie budzą obaw, natomiast u ciężarnej z niewydolnym sercem zwiększenie objętości krwi jest już problemem. Proces ten rozpoczyna się w szóstym tygodniu ciąży. Między 24. a 36. tygodniem następuje największe obciążenie, wzmożona praca układu krążenia i chora musi się wówczas zgłosić do lekarza lub nawet pozostać w klinice. Kolejnym niebezpiecznym dla niej momentem będzie okres bólów partych i czas po wydaleniu płodu.
   Niektóre wady wrodzone powodują

   Zalicza się do nich tzw. sinicze wady wrodzone, przy których częstość występowania poronień sięga nawet 40 proc. Wiążą się one ze znacznym niedokrwieniem, brakiem utlenowania krwi tętniczej matki. Wady te grożą niedorozwojem łożyska, niedotlenieniem płodu, powstaniem u niego wad rozwojowych, które, na szczęście, występują w sporadycznych przypadkach i są korygowane przeważnie już w dzieciństwie.
   Najczęściej spotykaną wadą nabytą serca jest wada zastawki mitralnej, głównie jej zwężenie. Stosuje się w takim przypadku terapię farmakologiczną, lecz gdy nie jest ona skuteczna, można wykonać przezskórną balonową walwuloplastykę mitralną (nieoperacyjne poszerzenie zwężonych zastawek), a w niektórych przypadkach podejmowana jest decyzja o wszczepieniu sztucznej zastawki mitralnej. Operację serca przeprowadza się po zakończeniu organogenezy (proces powstawania narządów) płodu, po 14. tygodniu ciąży.
   Często zdarza się, że chora odczuwa w czasie ciąży dolegliwości (duszność) sugerujące istnienie wady serca, wcześniej nie ujawnionej. Do takich ukrytych wad należy przede wszystkim tzw. stenoza mitralna. Nie jest ona przeciwwskazaniem do urodzenia dziecka, lecz musi być odpowiednio leczona.
   Postęp medycyny umożliwia dziś urodzenie dziecka kobiecie z ciężką wadą serca, ponieważ istnieje możliwość wykonywania

   Wspólnie z Kliniką Ginekologii i Położnictwa Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie przeprowadziliśmy przez okres ciąży około 500 chorych z różnymi wadami serca. W Klinice Chirurgii Serca, Naczyń i Transplantologii CM UJ wykonywano operacje serca (m.in. wszczepiano sztuczne zastawki) w zaawansowanej ciąży, po których matki rodziły zdrowe dzieci. Lekarze z naszej kliniki, dzięki współpracy z innymi krakowskimi placówkami uniwersyteckimi i wzajemnym kontaktom, asystowali przy dziesiątkach cięć cesarskich, odczuwając za każdym razem wielką radość i satysfakcję, gdy matki, leczone przez nich kardiologicznie, rodziły zdrowe dzieci.
   Poza wadami serca u kobiet w ciąży występują też

   Pojawiają się one u każdej zdrowej ciężarnej w związku ze zwiększeniem się objętości krwi krążącej. Jeśli jednak chora odczuwa tzw. bicia serca czy zdarzają się jej zasłabnięcia, musi mieć wykonane badanie holterowskie - 24-godzinne monitorowanie akcji serca. Umożliwia ono dobranie (w ostateczności, gdyż podczas ciąży terapia taka nie jest korzystna dla dziecka) odpowiednich leków.

   Kobieta z wadą serca, zanim zdecyduje się na ciążę, powinna odbyć z kardiologiem konsultację dotyczącą stanu jej zdrowia i poddać się leczeniu, ewentualnie zabiegowi operacyjnemu. Niestety, zdarza się, że chore przypłacają ciążę własnym życiem, choć w niektórych przypadkach można temu zapobiec. Dotyczy to zwłaszcza chorych z bardzo zaawansowaną niewydolnością serca.
   Uważam, że każda kobieta ma prawo do zajścia w ciążę, ale musi brać również odpowiedzialność za dziecko, które urodzi.
   Lekarze kardiolodzy zawsze informują kobiety o możliwości pogorszenia się ich stanu zdrowia, jak również o prawdopodobieństwie dziedziczenia wady przez dziecko. Nie są to przeciwwskazania do zajścia w ciążę, ale przy bardzo zaawansowanej wadzie kardiolog musi, niestety, podjąć decyzję o odradzeniu chorej zajścia w ciążę.
   Wskazane jest, by kobiety z wrodzonymi wadami serca, szczególnie siniczymi, wykonywały badania prenatalne. Obecnie mamy możliwość udzielenia pomocy dziecku urodzonemu z wadą odziedziczoną po matce, jeżeli wcześniej będziemy do tego przygotowani.
   Postęp medycyny umożliwia dziś podejmowanie, w niektórych ośrodkach medycznych na świecie, prób leczenia dziecka z wadą serca w łonie matki.

   Kobiety w ciąży nie powinny zażywać samoistnie żadnych leków, także witamin, jeśli nie zaleci ich lekarz prowadzący.
   Wszystkie kobiety ciężarne, zarówno zdrowe, jak i z wadami serca, muszą podczas ciąży bardzo uważać na wszelkie infekcje. Długo ciągnące się gorączki mogą być np. objawem zapalenia wsierdzia, bardzo niebezpiecznej choroby powodującej niewydolność serca.
   Wbrew powszechnemu przekonaniu, większość wad serca nie jest przeszkodą w urodzeniu dziecka drogami i siłami natury. Cesarskie cięcie wykonuje się w wyjątkowych przypadkach.
   Każda kobieta mająca problemy kardiologiczne podczas ciąży może korzystać z pomocy lekarzy w swojej miejscowości. W Instytucie Kardiologii w Krakowie, otwartym także dla pacjentek z rejonu Polski południowo-wschodniej, może uzyskać poradę i fachową pomoc, a w razie potrzeby pozostać na leczeniu szpitalnym.
Wysłuchała:
DANUTA ORLEWSKA