Ciemiernik - kwiat zimy

W warunkach naturalnych
ciemiernik rośnie w Alpach, Apeninach i wschodnich Karpatach, na śródleśnych łąkach i obrzeżach lasów. Jest byliną o krótkich, rozgałęzionych kłączach. Wyrastające z nich korzenie początkowo mają barwę brązową, a po pewnym czasie czernieją, dlatego ciemiernik jest po łacinie nazywany czarnym (niger). Liście ciemiernika są grube i skórzaste, zwykle zimotrwałe. Pojawiają się wczesnym latem, kiedy roślina przekwita i zamierają wiosną następnego roku.
Za kilka tygodni, na przedwiośniu i wiosną zakwitnie ciemiernik purpurowy (H. purpurascens), czerwonawy (H. atrorubens), cuchnący (H. foetidus), orientalny (H. orientalis) i zielony (H. uiridis).
Ciemierniki są efektowne przez cały rok. Gdy przekwitną, kępa palczastych liści nadal ładnie wygląda w zestawieniu z innymi zimozielonymi bylinami i krzewami iglastymi. Ciemiernik cuchnący i purpurowy uzupełnia kolekcję roślin w ogródkach skalnych, dobrym sąsiedztwem są też ranniki, zawilce, przylaszczki i sasanki. Najlepiej rosną w półcieniu, w sąsiedztwie krzewów i drzew liściastych lub wysokich bylin.
Ciemierniki należą do długowiecznych bylin, ale na dorodną rabatę trzeba czekać latami, bo rosną dość wolno. Dopiero po kilku latach oswajania się z miejscem w ogrodzie, tworzą duże kępy, wydające nawet do 30 pędów kwiatowych. Nie lubią przesadzania i z trudem przystosowują się do nowego miejsca.
Wymagają gleby
żyznej, próchniczej i dość gliniastej, o sporej zawartości wapnia, bo w warunkach naturalnych ciemierniki rosną właśnie na glebach wapiennych. Dlatego też przygotowując dla nich stanowisko w ogrodzie, należy do głęboko przekopanej gleby dodać gliny i wapna. Glebę warto wzbogacić w próchnicę, dodając do niej kompostu bądź dobrze rozłożonego obornika. Przed sadzeniem trzeba wsypać na dno dołka warstwę piasku, która będzie służyła jako drenaż. Ciemierniki wymagają podłoża przepuszczalnego i dość wilgotnego.
Od chwili pojawienia się pąków kwiatowych potrzebują dużo wody, dlatego w tym czasie gleba powinna być stale wilgotna. Od lipca, gdy wyrosną nowe liście, rośliny znacznie lepiej znoszą przesuszenie podłoża; jedynie podczas długotrwałych upałów konieczne jest ich podlewanie. Ciepłe, wilgotne lato sprzyja tworzeniu przez rośliny pąków kwiatowych.
Jak zdobyć roślinę?
Ciemierniki rozmnaża się przez wysiew nasion zaraz po ich zbiorze (od czerwca do sierpnia), gdyż bardzo szybko tracą zdolność kiełkowania. Podsuszone nasiona sieje się do doniczek lub na stałe w ogrodzie w osłoniętym miejscu.
Aby wykiełkowały, potrzebują niskiej temperatury, a siewki ukazują się dopiero na wiosnę. Przez dwa lata rośliny nie należy wykopywać, zakwitnie dopiero po trzech, czterech latach. Rozmnażane z nasion ciemierniki nie powtarzają cech roślin matecznych, takiego sposobu rozmnażania nie warto więc stosować, jeśli chce się otrzymać konkretną odmianę.
Inną metodą rozmnażania ciemierników jest podział silnie rozrośniętych kęp. Najlepiej zabieg ten przeprowadzać po kwitnieniu, w okresie od kwietnia do maja lub pod koniec lata, gdy młode liście są już dobrze wyrośnięte. Karpy dzieli się na kilka części. Każda powinna mieć kilka liści, zdrowych korzeni oraz pąków, z których wyrosną pędy. Zaraz po podziale należy je umieścić w podłożu w odstępach 40-50 cm lub posadzić do doniczek, z których po roku przenosi się rośliny do ogrodu.
Wszystkie części ciemierników zawierają trującą substancję - heleborynę. Spożycie nasion, korzeni lub części nadziemnych tej rośliny powoduje zatrucie. Uwaga dla alergików - sok może wywoływać powstawanie pęcherzy na skórze, do pielenia wkładamy rękawiczki.
Tekst i Fot. Krzysztofa Bik-Jurkow