Co się dzieje ze społeczeństwem?

Prof. Grażyna Skąpska Fot. Anna Kaczmarz

- Tytuł XIV Zjazdu Polskiego Towarzystwa Socjologicznego wymyślił prof. Jerzy Szacki. Został wybrany spośród wielu różnych propozycji. Niektóre brzmiały jeszcze bardziej radykalnie czy prowokacyjnie. Obserwujemy niesłychanie głęboką i bardzo poważną zmianę we współczesnym społeczeństwie. Ta zmiana jest porównywalna z przemianami, jakie miały miejsce w następstwie upadku komunizmu, a nawet jeszcze głębsza. Stąd pytanie, które frapuje socjologów, jak to będzie z tym społeczeństwem w przyszłości, jaka będzie więź społeczna, jak będą się kształtować stosunki międzyludzkie, jakie będą modele życia społecznego.

- Zjazd jest, zdaje się, rekordowy, jeśli chodzi o liczbę uczestników, referatów, bloków tematycznych...

- To prawda. W zjeździe bierze udział 1200 osób, które będą pracować w kilkudziesięciu grupach tematycznych. W czasie czterodniowych obrad wygłoszonych zostanie kilkaset referatów. Na zjeździe będziemy gościć socjologów o znanych nazwiskach z innych krajów. Wykład inauguracyjny, którego tematem był postęp we współczesnym świecie, wygłosił wczoraj jeden z najwybitniejszych współczesnych socjologów polityki, prof. Claus Offe, natomiast wykład końcowy na temat funkcjonowania sfery publicznej w społeczeństwie przedstawi przewodniczący światowego Towarzystwa Socjologicznego, prof. Michael Burawoy. Jednym z ostatnich wydarzeń, jakie odbędzie się w czasie zjazdu, jest panel dyskusyjny, w którym wezmą udział prezesi towarzystw socjologicznych z Ukrainy, Rosji oraz Indii. Spotkanie poprowadzi prof. Piotr Sztompka.

- W programie jest blok tematyczny poświęcony funkcjonowaniu władzy. Będzie Pani jednym z moderatorów. Czy może Pani przedstawić najważniejsze tezy swojego wystąpienia?

- Władza fascynuje jednostki i całe grupy ludzi. Dlaczego? Dlatego, że władza daje wolność. Ten, kto ma więcej władzy, ma więcej wolności, otwiera sobie przestrzeń swojego własnego działania. Władza jest dobrym punktem wyjścia do zdobycia innych, cennych dóbr - pieniędzy, uznania, a nawet miłości, przede wszystkim zaś posłuszeństwa ze strony innych. To daje satysfakcję. W socjologii władzy dominowały dotąd dwa nurty. W jednym z nich władza związana jest z przymusem. W drugim ujęciu władza jest wynikiem porozumień społecznych, czyli musimy się porozumieć, żeby wyłonić władzę, a władza musi realizować zawarte porozumienia. Sądzę, że ta druga perspektywa jest trochę za bardzo idealistyczna. Ta pierwsza wydaje się nadal bardzo aktualna.

- "Czy istnieje socjologia polska?". Takie pytanie postawi w referacie prof. Piotr Sztompka. Jaka będzie w Pani opinii odpowiedź dyskutantów?

- To pytanie też świadczy o wspomnianych przeze mnie głębokich przemianach, jakie zaszły w społeczeństwie. Nie tylko polskim. Kiedyś mówiło się o "szkołach socjologicznych" poszczególnych krajów: francuskiej, brytyjskiej, niemieckiej, amerykańskiej. Była też znana na świecie polska szkoła socjologii. Mówię o tym w czasie przeszłym, ponieważ obecnie wszyscy funkcjonujemy w społeczeństwie globalnym, w związku z tym różnice między narodowymi szkołami socjologii zacierają się, stąd myślę, ten prowokacyjny tytuł referatu prof. Sztompki.
- Patronami zjazdu są dwaj prezydenci RP - nieżyjący Lech Kaczyński i obecny Bronisław Komorowski. W dyskusji wezmą m.in. udział doradcy premiera. Czy sądzi Pani, że przedstawiciele władzy wyciągną jakieś wnioski z naukowych obrad?

- Może byłoby dobrze, żeby wyciągnęli, ale zdaję sobie sprawę, że przedstawiciele władzy robią to, co wydaje im się istotne z punktu widzenia realizowanej polityki a nie kryteriów naukowych. Cieszyłabym się, gdyby władza czytała nasze dokumenty i poszerzała swoje horyzonty, natomiast niekoniecznie oczekiwałabym, żeby ściśle realizowała wskazówki, które wynikają z naukowych rozważań.

Rozmawiała: GRAŻYNA STARZAK