Co zmienia wiek?

FOT. THETA

PSYCHOLOGIA. Pod wieloma względami ludzie starsi funkcjonują gorzej niż młodzi. Niektóre zdolności jednak się poprawiają.

W pewnym eksperymencie badano tak zwaną pamięć ukrytą. Jeśli przeczytamy komuś listę słów i na tej liście znajduje się np. słowo "Kopenhaga", a po pewnym czasie poprosimy, aby ta osoba powiedziała pierwsze słowo, które przyjdzie jej do głowy, zaczynające się na "ko...", większość ludzi odpowie właśnie "Kopenhaga" (a nie "koń", "kosmos" itp.), nie zdając sobie sprawy, że na skojarzenie wpływa uprzednio przeczytana lista. Mózg pamięta w jakiś sposób przeczytane słowa (pamięć ukryta) i na ich podstawie tworzy skojarzenia. Badania pokazują, że nie ma różnic w funkcjonowaniu pamięci ukrytej u młodych i starych ludzi.
Jeśli jednak przed eksperymentem zapowie się badanym, że sprawdzana będzie pamięć, to wyniki starszych ludzi bardzo się pogarszają. Na młodych ta informacja nie wpływa.
Czy oznacza to, że aby pamięć dobrze funkcjonowała, wystarczy sama wiara w to, że wszystko jest w porządku? Niestety, nie wystarczy. Wiara jednak pomaga, a najlepiej jeśli idzie w parze z długotrwałym ćwiczeniem umysłu.
Refleks
Inna funkcja, której działanie pogarsza wiek, to szybkość rozwiązywania zadań. Sześćdziesięciolatkowie wykonują zadania umysłowe wolniej niż trzydziestolatkowie. W dodatku im trudniejsze jest zadanie, tym wyraźniejsze jest owo opóźnienie.
Różnice w szybkości rozwiązywania zadań daje się łatwo wykryć w laboratorium psychologicznym. Gdyby jednak badać przeciętne opóźnienie w wykonywaniu typowych, codziennych zadań - wyniki są zaskakujące. Opóźnienie u starszych ludzi wynosi bowiem zaledwie około jednej sekundy! W normalnym życiu jest to niemal niezauważalne.
Umiejętność wyboru
Istnieją zdolności, które z wiekiem działają coraz lepiej. Na przykład starzy ludzie lepiej sobie radzą w sytuacjach wyboru.
W pewnym eksperymencie proszono, aby młodzi i starzy ludzie wybierali lody, które będą im najbardziej smakować. Mieli dwie możliwości (np. lody waniliowe i czekoladowe) lub trzy (np. waniliowe, czekoladowe i truskawkowe). Młodzi byli niekonsekwentni. Gdy mieli wybrać spośród dwóch możliwości, wybierali np. waniliowe, a odrzucali czekoladowe. Gdy pojawiała się jeszcze trzecia, wtedy wybierali czekoladowe, mimo że wcześniej je odrzucili. U starych ludzi nie zaobserwowano takich niespójności - konsekwentnie trzymali się tego, co wybrali na początku. Wiedzieli, czego chcą.
Dzisiaj wiele badań dowodzi, że starsi ludzie funkcjonują pod względem różnych zdolności umysłowych całkiem nieźle. Pogorszenie funkcjonowania w jednych dziedzinach może być wyrównane dzięki innym zdolnościom i uczeniu się (np. technik pamięciowych). Dopiero na krótko przed naturalną śmiercią daje się zauważyć wyraźne pogorszenie funkcjonowania niemal we wszystkich dziedzinach.
Dr Marcin Florkowski,
Psycholog