Cudowne źródełko

Niech ludzie sobie gadają, nie zwracam na to uwagi. Robię, co mam robić i na razie się udaje. To zasługa Matki Boskiej - mówi szczerze przy cudownym źródełku w Zwierzyniu Tadeusz Łukacz. Fot. Piotr Subik

Właśnie zachciało mu się jeść - godzina do południa, czas na drugie śniadanie. Chleb z masłem, jajka na twardo, kanapki na potem w zawiniątku. Przychodzi nad San skoro rano, a schodzi mu do wieczora, nieraz łapie go tu ciemna noc. I tak, mimo dwóch zawałów, od kilkunastu lat. Najpierw budowa groty Matki Boskiej Fatimskiej, potem - ciągnąca się w nieskończoność - stacji Męki Pańskiej. Ale za to może teraz powiedzieć z dumą, że zadanie prawie wykonane... - Objawień było pięć, Matka Boska przychodziła do mnie we śnie. Dokładnie wszystko przewidziała - mówi Tadeusz Łukacz, przełykając kolejny kęs.

W roboczych ciuchach, z rękoma upapranymi zaprawą murarską, stoi zwykle na drodze do źródełka - tam, gdzie kończy się Zwierzyń - i gdy tylko uzna za stosowne, opowiada pielgrzymom o powierzonej mu misji. Opowiada "obcym", bo rodzina nie słucha: mówi, że staremu się we łbie przewraca.

- Nawiedzony, ale jednego mu nie można odmówić: gdyby nie on, drogi krzyżowej w Zwierzyniu by nie było. Narobił się przy tym jak wół - mówi sołtys Adam Dobrowolski.

Z drogi z Krosna w Bieszczady trzeba odbić w bok w Uhercach Mineralnych. Za torami zaczyna się Zwierzyń: sześćdziesiąt numerów, ćwierć tysiąca mieszkańców, kiedyś rolników (było sto krów, są trzy; konia nie ma żadnego), od kilku lat prawie wyłącznie zajmujących się agroturystyką. Cisza tu, spokój, dzika przyroda na wyciągnięcie ręki, więc próbują uszczknąć co nieco dla siebie z popularności niedalekiej Soliny.

Nad Sanem stoi murowana cerkiewka, teraz kościół filialny pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela, a półtora kilometra dalej, u stóp wzniesienia o nazwie Horodysko, bije źródełko, które wśród mieszkańców uchodzi za cudowne - i to od kilku pokoleń.

- Często bywałem przy nim jeszcze w dzieciństwie: bydło się tam pasło, trzeba było doglądać. I ludzie, co w polu robili, zawsze pili tę wodę - wspomina Tadeusz Łukacz. Ma ponad siedemdziesiątkę, ale wszystkie opowieści babki Kseni pamięta doskonale. Zapadły mu w pamięć, choć są tacy, co twierdzą, że fantazję ma niesamowitą i wygaduje cuda, że legendy legendami, a on i tak zawsze dopowie coś od siebie. Za każdym razem więcej.

Zapamiętał z młodości doskonale takie oto zdarzenie: ojciec Antoni jedzie w pole orać, ale zaraz wraca do domu, bo koń za nic, nawet bity batogiem, nie chce ciągnąć pługa. I to bez powodu: prawdopodobnie przez sąsiedztwo cudownego źródła.

Ludzie opowiadali o nim od zawsze niestworzone historie. Że stał w Zwierzyniu klasztor Bazylianów, po którym nie ma żadnych śladów: prócz tych w przekazach. Albo że gdy zwożono kamienie na budowę świątyni przy źródle, zawsze zaraz znikały, a gdy w śliczną noc, bez chmur, księżycową, zaczajono się na rzekomych szkodników, okazało się, że zabiera je... malutka kobieta, prawdopodobnie Maryja.

Jednak przede wszystkim opowiadają historię najbardziej znaną w Zwierzyniu: o cudownym krzyżu, który starsza mieszkanka dostrzegła w cembrowinie źródełka. Tadeusz Łukacz mówi tak: - Przestraszona kobiecina chciała krzyż złapać ręką, ale ciągle znikał. Kiedy zmęczona zasnęła, przyśniło jej się, że nie może go wziąć gołą ręką, bo ma nieczystą - więc po obudzeniu ściągnęła chustę z głowy, owinęła wokół dłoni i dopiero wtedy udało się go chwycić, a potem zanieść do kościoła...
Krzyż do 1922 r. rzeczywiście leżał w cerkwi w Zwierzyniu. Skąd się tam wziął, nie wiadomo - i trudno będzie dociec, mieszkającą w Zwierzyniu ludność ukraińską wysiedlono po wojnie. Na pewno zrobiony został w... Limoges, mieście w środkowej Francji, oddalonym od Bieszczadów o 1,5 tys. km - w I poł. XIII w. Limoges było wtedy jednym z największych ośrodków rzemiosła artystycznego w Europie; specjalizowało się w metalowych przedmiotach, m.in. liturgicznych zdobionych barwną emalią. Krzyż odnalazł w świątyni historyk Adam Bochnak, późniejszy profesor UJ, a znając wartość zabytku, zdeponował go w Muzeum Archidiecezjalnym w Przemyślu.

Z kolei prof. Michał Parczewski, archeolog z UJ, który pół wieku później zainteresował się mocno krzyżem ze Zwierzynia, stwierdził, że jego istnienie odnotował w XIX w. Oskar Kolberg, badacz folkloru, i że w okolicy zapamiętano, iż krzyż-relikwię święcono do międzywojnia co roku, w rusińskie święto Podwyższenia Krzyża Świętego, nad cudownym źródłem. A Podwyższenie Krzyża Świętego to w języku autochtonów Wozdwyżenje Czestnoho Kresta - i stąd zapewne wzięła się najstarsza nazwa wsi: Zdwiżyn.

Za komuny nie było szans, by źródełko odżyło, stało się to możliwe dopiero w 1994 r., gdy proboszczem w Myczkowcach - tej parafii podlega Zwierzyń - został ks. Mieczysław Bąk, obecnie leski dziekan. Przypomniał on ludziom opowieść o krzyżu, wspólnie postanowiono zbudować grotę przy źródle. Budował ją Tadeusz Łukacz, od zawsze kamieniarz; co dzień dostawał trzech, czterech chłopów do pomocy. Budowa trwała rok - 24 września 1995 r. grotę poświecił biskup Edward Białogłowski z Rzeszowa. Tyle że - zapamiętał Łukacz - powiedział, że krzyż z Limoges znaleziono, a nie, że został ludziom cudownie objawiony.

I wtedy, gdy grota była gotowa, powstało zamieszanie wokół drogi krzyżowej. Bo myślano o budowie dróżek kalwaryjskich do źródełka, ale Tadeusz Łukacz uparł się na drogę krzyżową - i pomysł ten zaczął wcielać w życie. Sam, bez oglądania się na nikogo.

Mówi: - Miałem wątpliwości, czy sam temu podołam - bo wcześniej mnie zatykało nawet jakem w polu robił. Ale to było odgórne działanie: nie czułem żadnego zmęczenia. Matka Boska dawała mi siłę.

Adam Dobrowolski wspomina: - Zaczęło się handryczenie, zaczęły się spory". Bo Łukacz miał wizję, że droga krzyżowa ma prowadzić wzdłuż drogi, a stacje powinny stanąć w konkretnych miejscach. Tu i tu, nigdzie indziej. I koniec. Uparty był jak osioł, niesamowicie. Nie liczył się z niczyim zdaniem, nie szło mu niczego przegadać. I w kółko: ludzie tak, a on - nie; ludzie tak, a on - nie. Ale nikt mu nie powiedział: "Nie stawiaj!", chodziło tylko i wyłącznie o lokalizację kapliczek. Z czasem ci mniej uparci machnęli ręką, ci co bardziej zawzięci - wytrwali do końca. Gdyby poszedł na ustępstwa, każdy by mu z przyjemnością pomógł. A on nie wyciągał ręki o pomoc do nikogo.
Zaczęły się konflikty z właścicielami działek, na których Łukacz, bez uzgodnień, stawiał kapliczki; zaczęły się kontrole nadzoru budowlanego, wstrzymywania budowy. I robienie mu na złość. A to ktoś rozrzucił kamienny budulec, a to przebił opony w traktorze itp. Nie przejmował się tym: - Matka Boska mówiła: "Szatan będzie działał przez ludzi". Przewidziała nawet, kto konkretnie sprzeciwi się budowie. Po nazwiskach.

- Złośliwi rzeczywiście mocno mu przeszkadzali, choć ich motywacje były błahe, przyziemne: że stacje będą przeszkadzały jeżdżącym do źródełka, że to droga do lasu i samochody z drewnem nie będą się mogły minąć - przypomina sobie ks. Mirosław Augustyn, proboszcz parafii MB Częstochowskiej w Myczkowcach.

Nieustanne kłótnie trwały... sześć lat. Skończyły się rok temu, gdy udało się uzgodnić ustawienie ostatniej, czyli pierwszej w kolejność, stacji - na posesji kościelnego. W maju 2009 r. drogę krzyżową nad Sanem poświęcił sufragan przemyski, bp Adam Szal. Tym samym Kościół usankcjonował dzieło Tadeusza Łukacza. A ten nigdy dotąd nie zdradził, skąd miał pieniądze na kapliczki. Mówi tylko tajemniczo: - Grosza dla siebie nie wziąłem.

Każdego miesiąca w pierwszą sobotę odbywa się w grocie nabożeństwo do MB Fatimskiej. Są czciciele Maryi, którzy nie opuszczą żadnego. Ponad tysiąc próśb i podziękowań do Niej zgromadzono przez sześć lat w opasłym zeszycie, który założył na plebani ks. Mirosław Augustyn. Karteczki od wiernych trafiają do specjalnej skrzynki przy źródełku: w lecie nawet dwieście co miesiąc, zimą kilka, bo dojazd wtedy trudny.

Do Matki Najświętszej, Mateczki, Królowej Apostołów, MB Niepokalanego Poczęcia różne to prośby. O zdrowie, pomyślność w życiu i pracy, o wyzwolenie z nałogu itd. Dla siebie, mamy, taty, żony, męża itd. Od dorosłych, młodzieży, dzieci - oni wszyscy pielgrzymują do źródła.

Ale cudu żadnego nie badano, ani nie spisano - przynajmniej dotąd, choć są ludzie, którzy twierdzą, że woda im pomogła. Ks. Mirosław Augustyn osobiście rozmawiał tylko z dwoma takimi mężczyznami. Pierwszy był ze Śląska, twierdził, że wyleczył rany, obmywając je zwierzyńską wodą. Drugi - z Warszawy, miał przejść operację na sercu, a po odwiedzinach w Zwierzyniu stanem zdrowia zadziwił lekarzy.

Jednak Tadeusz Łukacz spotyka uzdrowionych na każdym kroku, idą do źródełka z podziękowaniami i zwierzają się mu z uzdrowień. Jak ten Włoch z egzemą, który zjeździł wszystkie sanktuaria na świecie, a ulgę przyniosła mu dopiero wizyta w Zwierzyniu. Albo facet ze "schorzeniem biodrowym", który miał spędzić resztę życia na wózku, a po kąpieli w wodzie ze źródła biega o własnych siłach. Albo ci liczni, co pozrzucali okulary, przejrzeli na oczy... Ludzie przychodzą tu bez przerwy, a źródło wydajne bije cały czas z taką samą mocą - czy opady niesamowite czy susza.
- Może sama woda nie przynosi tak cudownych skutków, jak wiara i modlitwa do Matki Najświętszej? - zastanawia się ks. Mirosław Augustyn. I dodaje: - Ludzie może i myślą, że Łukacz to dziwak, ale większość podziwia go i szanuje. Sam nieraz dodawałem mu nadziei i chęci, by chciał dokończyć swe dzieło.

Bo na spełnienie czeka ostatnie życzenie Matki Boskiej. Chciała, by Tadeusz Łukacz, tak twierdzi, wzniósł przy grocie figurę Chrystusa z krzyżem w jednej dłoni, błogosławiącego świat drugą. A wokół Niego piętnaście małych kapliczek tajemnic różańca. Powstaną na pewno, przekonuje budowniczy; chyba że nie starczy mu sił na drugi rok. Albo znów ludzie staną naprzeciw. Tadeusz Łukacz: - Ale niech sobie gadają, nie zwracam na to uwagi. Robię, co mam robić i na razie się udaje. Zwyciężam wszystko. To zasługa Matki Boskiej. Bo gdyby nie Ona, gdyby nie objawienia, skąd miałbym wiedzieć, jak to robić?!

Piotr Subik