Czemu, czego i dlaczego

   Który pytajnik jest bardziej poprawny: "czemu" czy "dlaczego"? Na wstępie trzeba powiedzieć, że obie formy są poprawne, obu śmiało możemy używać. Tyle tylko, że powinniśmy brać pod uwagę kontekst, w jakim zadajemy pytanie. "Czemu" używamy, ograniczając się do pewnych sfer, "dlaczego" możemy użyć w odniesieniu do wszystkiego.
   Równie dobrze zapytamy: "dlaczego jesteś smutny?", jak i "czemu jesteś smutny?". Kiedy pytamy o emocje, uczucia - obie te formy pasują. Słowo "czemu" wydaje się nawet formą stosowniejszą, taką bardziej ludzką. - "Czemu się martwisz?" "Czemu to zrobiłeś?" - to zupełnie naturalne pytania. Starajmy się jednak nie pytać w takich kontekstach słowem "czego". "Czego jesteś smutny?" - to już bardzo pospolite. Lepiej zapytać: "Czemu jesteś smutny?".
   Pytając o prawo, nie mówimy: "czemu nie wolno tego robić?" (np. wyprzedzać). W takiej sytuacji zapytamy raczej: "dlaczego nie wolno tak robić?". Kiedy pytamy o prawa fizyki, o przyczynę, wówczas także używamy "dlaczego". I tu małe rozróżnienie: kiedy zadajemy pytanie "czemu", zakładamy istnienie człowieka, który z jakichś tam powodów, z jakichś racji podjął decyzję. Pytamy więc: "Czemu to zrobiłeś?". Ale gdy już pytamy o prawo fizyki, używamy "dlaczego", np. "Dlaczego Ziemia kręci się wokół Słońca?". Gdybyśmy zapytali: "Czemu Ziemia się kręci wokół Słońca?", ktoś mógłby myśleć, że ten ruch jest jakimś kaprysem Ziemi. A przecież tak nie jest!
   Więc pamiętajmy: gdy pytamy "dlaczego", to pytamy o działanie praw fizyki czy astronomii. "Czemu" - pytamy o ludzi.
   Czytelnicy, którzy chcieliby podzielić się z prof. Jerzym Bralczykiem swoimi wątpliwościami dotyczącymi języka polskiego, poprosić o odpowiedzi na związane z tym tematem pytania, mogą to uczynić poprzez stronę internetową www.bralczyk.pl