Czyta się. Tajemnica śmierci na Przełęczy Diatłowa. O książce Krzysztofa Domaradzkiego

Czy Polsce grozi blackout? Zapytaliśmy ekspertów

Rok 1959. Dziewięcioro turystów, głównie studentów i absolwentów Politechniki Uralskiej, postanowiło uczcić zjazd KPZR zdobyciem góry Otorten na Uralu Północnym. Nigdy nie dotarli na szczyt, ich wyprawa zakończyła się tragicznie, do dziś pozostając jedną z najbardziej tajemniczych i nierozwikłanych zagadek.

Żaden z uczestników wyprawy nie powrócił z niej. Dziewięć osób zginęło w niewyjaśnionych do dziś okolicznościach – turyści rozcinając płachtę namiotu, uciekli z niego w pośpiechu wprost na siarczysty uralski mróz. Większość była bez butów i ciepłej odzieży, by przetrwać próbowali rozpalić ognisko. To krańcowo nieracjonalne zachowanie do dziś pozostaje zagadką.
Historia tajemniczej śmierci turystów odżyła w 1990 roku, gdy prokurator Lew Nikitycz Iwanow opublikował artykuł, w którym opisał nieznane dotąd kulisy śledztwa dotyczącego „tragedii na Przełęczy Diatłowa”, które w 1959 roku prowadził. Przed laty zakończył je niespodziewanym podsumowaniem: „przyczyną śmierci turystów było działanie potężnej siły”.

Niedawno wznowione zostało dochodzenie w tej sprawie. Temat podjął także Krzysztof Domaradzki, oddając fikcyjne dochodzenie prywatnemu detektywowi Żeni Kowalczukowi i prawniczce Annie Gamowej „Uzi”. Para usiłuje, na zlecenie wysoko postawionego prokuratora, rozwikłać sprawę sprzed lat. Dochodzenie ma się odbyć drogą nieoficjalną. Dlaczego wysoko postawiony prokurator Lew Fiodorow tak bardzo interesuje się sprawą sprzed sześciu dekad? Pytań w „Przełęczy” jest więcej, mnożą się wraz z rozwojem akcji.

Ciekawym zabiegiem, zastosowanym przez autora, jest przeplatanie wydarzeń z 1959 roku oraz współczesnego wątku kryminalnego, który pozwala na równoległe śledzenie wydarzeń w czasie rzeczywistym i z perspektywy. Przy okazji też daje czytelnikowi wiedzę, którą mógłby dysponować wszechwiedzący narrator.

Dotychczas na polskim rynku ukazały się pozycje reportażowe poruszające temat Przełęczy Diatłowa, Domaradzki mógł puścić wodze wyobraźni, co zresztą podkreślił w posłowiu. Jego książka jest fikcją bazująca na tragedii w przełęczy.

Trzymająca w napięciu fabuła chwilami jednak trąci dłużyzną, zwłaszcza w dialogach Żeni i Uzi. Dialogi to zdecydowanie nie jest najmocniejsza strona powieści, podobnie jak dbałość o prawdopodobieństwo językowe. Bohaterowie wyprawy posługują się zbyt współczesnym językiem, widać autor zapomniał, że czasy odzwierciedlają się w języku. Plusem, zwłaszcza dla młodszych czytelników, jest natomiast szeroko nakreślony kontekst wydarzeń sprzed sześćdziesięciu lat i realiów życia w Związku Radzieckim. Ciekawym zabiegiem jest także oddanie głosu wszystkim uczestnikom wyprawy, pokazując w ten sposób ich motywacje , odbiór wydarzeń i wzajemne relacje.

Thriller Domaradzkiego to pierwsza polska powieść nawiązująca do jednej z najbardziej wstrząsających tajemnic XX wieku. Na półkę z wybitnymi dziełami „Przełęcz” raczej nie trafi, ale z pewnością jest to interesująca pozycja dla fanów wciągających thrillerów.

Krzysztof Domaradzki
„Przełęcz”
Wydawnictwo Literackie, 2022