Czytajmy ulotki lekarstw

Badania pokazują, że 25-50 proc. pacjentów nie czyta ulotek dołączonych do leków. Źródeł tej niechęci należy doszukiwać się, przede wszystkim, w przeszłości, kiedy formułowane były one w sposób mało zrozumiały i nieprzystępny.

Zmiany w prawie farmaceutycznym nałożyły na producentów leków obowiązek redagowania ulotek informacyjnych w sposób uporządkowany i zrozumiały dla pacjenta.

Niewskazane jest używanie wysoce specjalistycznych i niewiele mówiących zwrotów, które mogłyby wprowadzać pacjenta w błąd a także wzbudzać w nim poczucie lęku lub skłaniać do zaniechania leczenia.

Nie tylko dawkowanie

Statystyki pokazują także, że częścią ulotki czytaną przez pacjentów najchętniej jest ta, w której mowa jest o dawkowaniu leku. To informacja istotna, ale jedna z wielu kluczowych z punktu widzenia skuteczności i bezpieczeństwa leczenia.

Warunki przechowywania

Najczęściej zalecane jest przechowywanie leku w temperaturze poniżej 25 st., nie jest to jednak regułą. Np. popularne tabletki uspokakające do ssania validol wymagają temperatury niższej niż 15 st.

Woda utleniona, trzymana zwyczajowo w temperaturze pokojowej, w wielu przypadkach (należy kierować się zaleceniami producenta) także powinna stać w lodówce. Wiele leków nie wymaga specjalnego traktowania, ale np. po pierwszym zastosowaniu należy je umieścić w lodówce.

O ile większość tabletek zachowuje swoje właściwości przez cały okres, jaki wynika z daty ważności, o tyle preparaty w formie płynnej (np. krople i zawiesiny) mogą mieć ograniczony okres trwałości po pierwszym użyciu.

Dla każdego preparatu może on być odmienny, a wiążąca jest właśnie informacja w ulotce. Nie należy przy tym sugerować się obiegową opinią. Np. krople oczne – choć większość z nich można używać jedynie przez 30 dni od momentu otwarcia, są także takie preparaty, które używać można nawet przez 2-3 miesiące.

Jak długo

Ważną informacją w ulotkach preparatów z grupy OTC, czyli sprzedawanych bez recepty zarówno w aptekach, jak i sklepach lub kioskach jest czas, przez jaki lek można stosować bez konsultacji z lekarzem.

Np. w ulotce popularnego leku przeciwbólowego ibuprofenu przeczytać możemy, że jeśli objawy nie ustąpią po 4 dniach, należy zgłosić się do lekarza.

Z kolei w ulotce leków wydawanych na receptę zamieszcza się komunikat zwracający uwagę na fakt, że lek może stosować wyłącznie ta osoba, której został on przepisany a także to, że nie może być on przekazywany innym osobom, nawet jeśli mają one te same objawy.

Składniki pomocnicze

Istotne są informacje o właściwościach składników pomocniczych leku, jeśli jest to istotne z punktu widzenia bezpieczeństwa terapii. Np. informacja o dużej zawartości glukozy jest istotna dla cukrzyków zażywających lek, natomiast fakt zwiększonej ilości jonów potasu jest ważny dla osób cierpiących na choroby serca, np. arytmię.

Kluczowy dla pacjenta powinien być także podpunkt, w którym podawane są potencjalne interakcje z innymi lekami, pożywieniem lub płynami, m.in. alkoholem. O ile przy zażywaniu dwóch leków ryzyko interakcji jest prawdopodobne, przy 4 i większej ilości jest ono nieuniknione.

Interakcje mogą prowadzić do wielorakich konsekwencji – zarówno osłabienia działania leku, jak i do nasilenia jego działania, a co za tym idzie, także jego działań niepożądanych. Równie niekorzystne są interakcje leków z żywnością. W aż 30 procentach zaburzają one proces leczenia i narażają pacjentów na powikłania.

Z kolei ilość i rodzaj płynu, jakim popija się lek, może zmniejszać lub zwiększać tempo wchłaniania, zaburzać absorbcję leku (efekt taki wywołuje np. herbata na skutek zawartości garbników) lub powodować trudne do przewidzenia intrerakcje będące wynikiem np. wysokiej kwasowości płynu (soków).

Pominięta dawka leku

W zależności od tego, do jakiej grupy dana substancja lecznicza należy, producent zaleca niezwłoczne zażycie leku, pominięcie dawki lub np. skonsultowanie się z lekarzem.

W ulotce opisuje się też szczególne środki ostrożności, tj. przede wszystkim grupy pacjentów, u których lek, ze względu np. na wiek tych osób lub współistniejące u nich schorzenia, może powodować dodatkowe skutki uboczne, oraz działania, jakie należy podjąć w przypadku przedawkowania preparatu.

Jeśli ma to znaczenie dla skuteczności terapii, w ulotce znajdzie się też informacja o tym, jaka jest najodpowiedniejsza pora zażywania leków, zarówno w odniesieniu do pory dnia (np. leki na niedoczynność tarczycy zażywa się najczęściej rano, przeciwalergiczne wieczorem, antykoncepcyjne – zawsze o tej samej porze dnia).

Poradź się lekarza

W ulotce znajdziemy też uwagę o konieczności skonsultowania się z lekarzem, jeśli działanie leku jest za słabe albo za silne lub wtedy, gdy wystąpią niepokojące dla chorego lub niewymienione w ulotce działania niepożądane. Wyraźnie wymienia się także w ulotce, które działania niepożądane bezwzględnie predysponują pacjenta do porady lekarskiej.

W ulotce coraz częściej producenci zamieszczają również informacje o konieczności wprowadzenia zmian w trybie życia podczas stosowania leków, np. poprzez zmodyfikowanie diety lub podjęcie regularnej aktywności fizycznej.

Czytaj więcej niż raz

Warto pamiętać także, że zwykle nie wystarczy jednokrotne przeczytanie ulotki.

Jeśli leczenie jest długotrwałe, ulotki od wszystkich zażywanych preparatów należy przechowywać i czytać ponownie za każdym razem, kiedy zmianie ulegnie nasza sytuacja zdrowotna, np. zdiagnozowane zostanie nowe schorzenie, otrzymamy niepokojący wynik badań laboratoryjnych lub włączony zostanie do terapii kolejny lek.

Należy to uczynić nawet gdy informacje o wszystkich zażywanych lekach i chorobach przekaże się w trakcie wizyty lekarzowi.

Niestety, często na skutek pośpiechu nie jest on w stanie poinformować pacjenta o wszystkim tym, co jest istotne z punktu widzenia bezpieczeństwa farmakoterapii, a o czym obszernie piszą producenci w ulotkach. Bezwględnie należy jednak skonsultować z lekarzem lub farmaceutą wszelkie wątpliwośći, jakie mogą pojawić się po lekturze ulotki.

Doświadczenie pokazuje także, że pacjenci czytający ultoki mają większą wiedzę o zażywanych lekach i mniej się obawiają o swój stan zdrowia niż ci, którzy tego nie robią. Co za tym idzie, leczenie daje u nich lepsze efekty i wiąże się z mniejszą ilością powikłań.

Szczególna jest sytuacja osób starszych zażywających zwykle nie jeden a kilka preparatów leczniczych. Zrozumienie treści ulotki może być dla nich trudne lub wręcz niemożliwe ze względu na nieczytelność ulotki i zbyt zawiłą jej treść. Wtedy obowiązek ten spada na opiekunów, którzy powinni zwrócić uwagę na budzące wątpliwości aspekty leczenia i w razie konieczności skonsultować się w imieniu chorego z lekarzem lub farmaceutą.