Dama w Polsce tylko przelotem?

Dama przed niedawnym wyjazdem do Budapesztu. Od lewej: Katarzyna Novljaković z Pracowni Konserwacji Malarstwa w Muzeum Książąt Czartoryskich, prof. Grażyna Korpal z ASP, główny konserwator Muzeum Narodowego Janusz Czop Fot. Anna Kaczmarz

Fundacja xx. Czartoryskich zapewnia, że wystawy zagraniczne dodadzą "Damie z gronostajem" prestiżu, ale wojewódzki konserwator zabytków mówi "nie" kolejnym wyjazdom.

Według nieoficjalnych informacji "Dama z gronostajem" w latach 2011-2012 znów ruszy w świat. Przystankami mają być Londyn i Berlin. Właśnie trwają negocjacje dotyczące umów o wypożyczeniu. Jak udało nam się ustalić, wystawy będą prezentacją sztuki "mistrzów minionych wieków". - Wszystko jest jeszcze w sferze planów. 10 lat temu uznaliśmy, że wyjazdy "Damy..." będą następowały tylko wtedy, gdy mają służyć podnoszeniu jej prestiżu. I w tym wypadku też mamy to na uwadze - tłumaczy Maria Osterwa-Czekaj, wiceprezes Fundacji xx. Czartoryskich, która jest właścicielem obrazu.

O prestiżu wystaw, w których prawdopodobnie będzie uczestniczyć "Dama...", ma świadczyć fakt, że wezmą w nich udział dzieła ze zbiorów takich muzeów jak Luwr.

W grę wchodzi jeszcze wyprawa obrazu do Włoch. Tam planowany jest cykl wystaw renesansu włoskiego "Szlakiem Leonarda da Vinci". - To daleka przyszłość. Na razie naprawdę nie ma o czym mówić - dodaje Maria Osterwa-Czekaj.

Przypomnijmy, że w latach 1992-2002 "Dama z łasiczką" aż pięć razy wyprawiała się poza Polskę, w tym dwukrotnie za ocean. Wtedy odwiedziła Japonię, USA, Włochy. Poza Krakowem spędziła ponad dwa lata, przynosząc Fundacji xx. Czartoryskich nie tylko splendor, ale i dochód. Konkretnych kwot jednak nikt nie chce ujawnić. Wiadomo jedynie, że podróż do Włoch, reklamowana przez Czartoryskich jako "sentymentalny powrót do ojczyzny", odbyła się bez finansowego zadośćuczynienia. Inne wiązały się z gratyfikacją finansową. Kilka lat temu Adam Zamoyski, prezes Fundacji xx. Czartoryskich, zapowiadał, że wszystko, co zarobi "Dama...", zostanie spożytkowane na remont gmachu przy ul. św. Jana.

W 2002 roku, gdy wyszło na jaw, że "Dama..." wysłana zostanie w drugą już podróż do USA, na fundację posypały się gromy. Środowisko muzealników i historyków sztuki protestowało. Wtedy zarząd Fundacji xx. Czartoryskich, by uspokoić sytuację, podjął uchwałę, że obraz przez 7 do 10 lat nie wyjedzie z kraju. Gdy "klauzula karencyjna" wygasła w 2009 roku słynny portret był atrakcją wystawy "Od Botticiellego do Tycjana" w budapeszteńskim Muzeum Sztuk Pięknych.

Już kilka lat temu w opinii specjalistów te podróże uchodziły za wielkie ryzyko. Konserwatorzy podkreślali, że może dojść do uszkodzenia, wypadku czy kradzieży. - Mogę zapowiedzieć, że nie wydam zgody na te podróże. Dzieła tej klasy i o takim znaczeniu nie powinny podróżować tak często, bo to niezwykle ryzykowne - mówi Jan Janczykowski, wojewódzki konserwator zabytków.

Ale ta odmowa nie kończy sprawy, właściciele obrazu mogą bowiem odwołać się do ministra kultury.

Łukasz Gazur