Diagnostyka chorób serca

Podstawowym narzędziem diagnostycznym do oceny choroby serca był do niedawna elektrokardiograf, urządzenie rejestrujące zmiany potencjałów elektrycznych, powstających na powierzchni ciała pod wpływem prądu elektrycznego wytwarzanego i rozprzestrzeniającego się w sercu. W latach siedemdziesiątych pojawiły się urządzenia wykorzystujące do oceny serca ultradźwięki, rozwinęła się nowa metoda diagnostyczna - echokardiografia.
   
   W ostatnich latach, dzięki postępowi technologii informatycznych, przetwarzaniu obrazu, zastosowano do badań obrazowych serca tomografię komputerową. Stosując tę metodę, unowocześnioną poprzez wprowadzenie wielorzędowych tomografów, zbiera się dane z wielu warstw, tak zwanych skanów serca. Przełomowe znaczenie tej metody polega na możliwości obrazowania tętnic wieńcowych (mających zaledwie kilkumilimetrowe średnice) dzięki szybkiemu skanowaniu wielu warstw serca (o grubości ok. jednego milimetra). Z uzyskanych w ten sposób danych, dzięki zastosowaniu komputerowej techniki, tworzy się dwu- i trójwymiarowe

obrazy tętnic wieńcowych.

   Inżynierowie, technicy medyczni, fizycy dokonali w diagnostyce kolejnego przełomu, polegającego na sprzężeniu uzyskanego obrazu z zapisem EKG. Ograniczono dzięki temu wpływ ruchu serca na jakość obrazu. Serce pozostaje przecież w ciągłym ruchu, tak samo jak otaczające mięsień sercowy tętnice wieńcowe, które, transportując krew, również stale się poruszają.
   Na podstawie obrazów tomograficznych uzyskujemy już dzisiaj dokładne informacje o istnieniu blaszek miażdżycowych w tętnicach wieńcowych, o drożności głównych odcinków tętnic czy wszczepionych przez chirurga bypassów - pomostów aortalno-wieńcowych.
   Podstawową metodą diagnostyczną stosowaną u pacjentów z chorobą niedokrwienną serca jest koronarografia. Badania tomograficzne są zarezerwowane, w chwili obecnej, dla chorych ze stabilną chorobą wieńcową lub dla tzw. pacjentów bezobjawowych z czynnikami ryzyka. Jeśli u pacjenta występują objawy zawału, musi być natychmiast wykonana koronarografia. Podczas badania możemy chorego nie tylko zdiagnozować, ale też leczyć. Metody inwazyjne i nieinwazyjne wzajemnie się uzupełniają. Metodę tomograficzną stosujemy także do oceny pacjentów po zabiegach kardiologii interwencyjnej, np. dla sprawdzenia, czy wszczepiony stent jest drożny.

Tomograficzne badanie

serca znajduje coraz szersze zastosowanie w prewencji. Wczesne wykrycie blaszek miażdżycowych w tętnicach wieńcowych, a następnie wdrożenie odpowiedniej terapii, może zahamować postęp choroby i ograniczyć jej skutki.
   Badania takie wykonujemy w Ośrodku Diagnostyki i Rehabilitacji Chorób Serca i Płuc Krakowskiego Szpitala Specjalistycznego im. Jana Pawła II od października 2000 roku.
   Nasi pacjenci, którzy zgłaszają się ze skierowaniem lekarzy specjalistów z obszaru całego kraju, są przyjmowani do oddziału szybkiej diagnostyki mieszczącego się w naszym ośrodku (tel. 614-25-56). Ośrodek, który rozpoczął diagnozowanie tą metodą jako pierwszy w kraju, ma więc najdłuższe doświadczenia w tym zakresie. Wyspecjalizował się on w diagnostyce i leczeniu tzw. chorób cywilizacyjnych. Prowadzimy więc nieinwazyjną diagnostykę chorób płuc i układu oddechowego, wykrywanie miażdżycy tętnic wieńcowych i obwodowych, leczenie nadwagi i otyłości, wczesne wykrywanie i diagnostykę chorób nowotworowych oraz schorzeń wątroby.
   Postęp w dziedzinie diagnostyki chorób serca jest bardzo szybki i wciąż trwają prace nad nowymi generacjami urządzeń badawczych. Można oczekiwać takich rozwiązań, które umożliwią w przyszłości pełne badanie tętnic wieńcowych w sposób nieinwazyjny, natomiast kardiolog interwencyjny, na podstawie uzyskanych wyników, będzie mógł, w koniecznych przypadkach, przeprowadzić terapię inwazyjną polegającą na poszerzeniu tętnicy wieńcowej specjalnym balonikiem, np. implantując stent do tętnicy wieńcowej zapobiegający ponownemu jej zwężeniu.
   Badaniem, które także wprowadzamy do kardiologii w naszym kraju (Szpital im. Jana Pawła II współpracuje w tym zakresie z Instytutem Kardiologii CM UJ), jest

rezonans magnetyczny serca.

   Ocenia on bardzo dokładnie funkcję serca (kurczliwość, grubość mięśnia, wielkość masy, blizny zawałowe, stopień uszkodzenia mięśnia w podziale na segmenty), zwłaszcza w przypadkach, gdy echokardiografia nie daje jednoznacznych odpowiedzi. Rezonans pozwala na: ocenę ukrwienia i żywotności mięśnia sercowego, ustalenie, który jego fragment jest rzeczywiście martwy, jak wygląda obszar blizny zawałowej.
   Obrazowanie tą metodą tętnic wieńcowych nie jest szeroko stosowane, gdyż w tym przypadku lepsze obrazy uzyskujemy dzięki zastosowaniu tomografii wielorzędowej.
   Z badania rezonansu magnetycznego serca korzystają pacjenci kierowani do nas przez kardiologów. Ma ono też zastosowanie w diagnostyce guzów serca oraz chorób aorty i dużych naczyń obwodowych.

Centrum

   Będąc na stypendium w Londynie, w 1996 roku, i oglądając tamtejsze centrum diagnostyczne, oceniałem pracę najnowszego w tym czasie urządzenia, jakim był tomograf strumienia elektronów, dający obrazy tętnic wieńcowych uzyskany za pomocą metody nieinwazyjnej. Postanowiłem wówczas, że podobne centrum zorganizuję w Krakowie. Udało się to zrealizować po czterech latach. Nasz tomograf, który funkcjonuje w szpitalu od początku 2000 roku, jest siódmym takim urządzeniem na świecie.
   Diagnostyka kardiologiczna staje się teraz przyjazna dla pacjenta, choćby dlatego, że jest coraz mniej inwazyjna. Być może w najbliższym czasie będzie również bardziej dostępna w naszym kraju.
   Mamy również nadzieję, że będziemy mogli prowadzić jeszcze szersze programy profilaktyczne, gdyż, jak udowadniają badania populacyjne prowadzone w innych krajach, wcześnie wykryte zmiany w tętnicach wieńcowych mogą być u niektórych pacjentów zahamowane poprzez wdrożenie leczenia zapobiegającego zawałom.
Wysłuchała:
DANUTA ORLEWSKA