Dlaczego fizyka?

   Niestety, rozwój fizyki przyniósł również broń jądrową, której skutki (Hiroszima, Nagasaki) przeraziły społeczeństwo. Ale fizyka to również inne jej działy. Rozwój fizyki fazy skondensowanej, który nastąpił w drugiej połowie XX wieku, przyczynił się do szerokiego rozwoju cywilizacyjnego społeczeństw. Czy bez odkrycia tranzystora można sobie wyobrazić dalszy rozwój elektroniki, a bez odkrycia nowych materiałów postępu w miniaturyzacji urządzeń. Wprowadzenie fizycznych metod badawczych przyczyniło się do rozwoju badań w chemii, metalurgii, inżynierii materiałowej, a ostatnio również w biologii. Pod koniec XX wieku fizyka stała się obszerną dziedziną zajmującą się szerokim wachlarzem zagadnień od fizyki cząstek elementarnych, przez fizykę jądrowa, atomową do fizyki fazy skondensowanej i biofizyki.
   Przełom wieków jest zawsze okresem, kiedy następuje podsumowanie wyników z mijającego stulecia i wysuwane są propozycje, czego można spodziewać się w nadchodzącym okresie. Podobnie jak na przełomie XIX i XX wieku pojawiły się głosy, że fizyka osiągnęła swoje maksimum. Drugim ważnym powodem niechęci decydentów do fizyki jest fakt, że badania fizyczne są coraz droższe i dotyczy to nie tylko badań z zakresu fizyki cząstek elementarnych czy fizyki jądrowej, które do nowych odkryć wymagają dużych, drogich urządzeń badawczych. Również niektóre badania z zakresu fizyki fazy skondensowanej czy biofizyki wymagają korzystania z synchrotronów czy źródeł neutronów. Jednak z tych urządzeń korzystają chemicy, biologowie, metalurdzy oraz naukowcy prowadzący badania z zakresu inżynierii materiałowej.
   W tej sytuacji dobrze się stało, że rok 2005 został ogłoszony "Rokiem Fizyki", ponieważ powstanie możliwość przedstawienia społeczeństwu aktualnego stanu badań oraz możliwości, jakie daje fizyka. To fizycy są twórcami dużych ośrodków badawczych takich jak np. Instytut Laue-Langevin w Grenoble (Francja), który obecnie jest światowym centrum badań materiałowych i biologicznych, czy obchodzący swe 50-lecie CERN w Genewie. Zrozumienie roli fizyki przez przedstawicieli innych nauk przyrodniczych i technicznych jest nie tylko ważne dla ich rozwoju, ale jest konieczne dla całego rozwoju cywilizacyjnego społeczeństwa. Dotyczy to nie tylko badań naukowych, lecz również i przede wszystkim roli fizyki w procesie kształcenia, a więc kształtowania przyszłych naukowców, którzy tą drogą mogą poznać szerokie możliwości badawcze, jakie stwarza im fizyka.
ANDRZEJ SZYTUŁA
   (Autor jest profesorem UJ, kierownikiem Zakładu Fizyki Ciała Stałego)