Długa droga do PRL-u

"Muzeum w wiecznej budowie" - żartują obserwatorzy losów nowohuckiego Muzeum PRL-u, mieszczącego się w dawnym kinie "Światowid". Jego początki, jeszcze jako oddziału Muzeum Historii Polski, sięgają 2008 r. A jesienią 2013 r. powołano dotowane przez miasto i resort kultury już oficjalne Muzeum PRL-u. Konkurs na scenariusz ekspozycji ogłoszono jednak dopiero teraz. Dlaczego musiało upłynąć tyle czasu?

Michał Niezabitowski, dyrektor Muzeum Historycznego Miasta Krakowa, któremu podlega Muzeum PRL-u, tłumaczy to ciągłym brakiem konsensusu. Kiedy jednostka była jeszcze w strukturach Muzeum Historii Polski, rozważano kilka koncepcji: od narracji w stylu filmów Stanisława Barei po podkreślenie opresyjności dawnego systemu. Żadna wersja nie została zaakceptowana.

- W Polsce dotychczas nie mamy muzeum PRL-u. Są jednostki, które w ekspozycjach dotykają wycinków jego historii. Proces dochodzenia do koncepcji muzeum jest długi, bo PRL jest przecież niedawnym wspomnieniem - mówi dyr. Niezabitowski. I przypomina, że Muzeum PRL-u podlega MHMK od niedawna. - Niekoniecznie czujemy się winni tej sytuacji - dodaje.

W 2014 r. gmina Kraków przekazała na działalność muzeum w budowie kwotę 200 tys. zł. Z ministerialnych środków przyznano na ten cel milion złotych. Od tego czasu w muzeum odbyły się trzy wystawy (w tym jedna plenerowa) oraz cykl spotkań. Co jakiś czas zwiedzającym udostępniane są podziemia "Światowida". Działalność muzeum jest więc skromna.

Sam konkurs budzi jednak zainteresowanie, a muzeum otrzymało sporo zapytań. Na ile przełoży się ono na liczbę zgłoszeń, przekonamy się 5 października, kiedy ogłoszone zostaną wyniki konkursu. Na razie weryfikowane są wnioski chętnych do udziału. Na stronie Muzeum PRL-u jest też dostępna ankieta. Zainteresowani mogą wyrazić opinię na temat scenariusza wystawy. Wyniki trafią do zwycięzcy konkursu, ale nie będą dla niego wiążące.

- Rozumiem, że mamy "muzeum w budowie", ale to miejsce ma chyba pecha - zastanawia się Maciej Miezian, historyk sztuki i miłośnik Nowej Huty. Jaka według niego powinna być stała wystawa o PRL-u?

- Skoro jesteśmy w Nowej Hucie, to jej rola powinna być pierwszoplanowa - odpowiada. Zauważa, że w podobnych ekspozycjach stawia się na oswojoną codzienność tamtych czasów: telewizor, meblościanka, mały fiat jako symbole PRL-u.

- Życiu w tamtych czasach towarzyszyły przecież silne emocje. To w Nowej Hucie rzucono w latach 80. kamień w okno systemu. Czemu nie pokazać stereotypów o "gumiokach z Nowej Huty", które przekształciły się wtedy w zachwyt nad bohaterskimi robotnikami? I przypomnieć, że gdy "Murzyn zrobił swoje", to od nowohucian ponownie się odwrócono - dodaje Miezian.

Niezabitowski wyjaśnia jednak, że o ile dzieje Nowej Huty to "idealne okno na historię", nie może zastąpić ona całej opowieści o PRL-u. - Pytanie brzmi, czy jako społeczeństwo mamy wspólną wizję tego, czym był PRL? Muzeum to krok do budowy takiego punktu widzenia, czemu towarzyszyć muszą dyskusje. Nie wydaje mi się, żeby ten proces trwał za długo, jeśli pamiętać, że mowa o nieodległym i bardzo bolesnym dla wielu okresie - odpowiada dyrektor MHMK.

Wyniki konkursu, które zostaną ogłoszone na początku października, to dopiero początek. W 2016 r. powstanie dokumentacja architektoniczna, a w 2017 r. ruszy budowa.

- Starą Nową Hutę zbudowano właściwie w trzy lata. Dziś ślimaczymy się ze wszystkim. Przydałoby się wrócić do nowohuckiego tempa - żartuje na koniec Maciej Miezian.