Dobry ekonom

(Łk 16, 1-13)

Biblia nie jest podręcznikiem ekonomii, ale ekonomia pozostaje w kręgu jej żywotnych zainteresowań, dlatego zasady i kazusy zawarte w Biblii pozwalają na rewizję wielu współczesnych postaw, praktyk i rozwiązań instytucjonalnych w dziedzinie ekonomii.

Starotestamentalny rytm lat jubileuszowych, obok ściśle liturgicznego i religijnego, miał także ważny sens ekonomiczny, dawał bowiem okazję do restrukturyzacji złych długów i innych zobowiązań prawnych, zaś niewolnikom i ich dzieciom dawał nadzieję na skuteczne odzyskanie wolności. Dopatrywanie się w tym biblijnym rytmie zapowiedzi przyszłych cykli koniunkturalnych, jakie przyniósł ze sobą demokratyczny kapitalizm, jest być może pewnym nadużyciem, słusznie jednak można wnioskować, że dla autorów natchnionych realia ekonomiczne wykraczają daleko poza jeden rok budżetowy, a nadto obejmują wiele czynników kulturowych, o których klasycy myśli ekonomicznej nie zawsze gotowi byli pamiętać.

Biblia dostarcza ogromnej liczby przykładów z zakresu teorii i praktyki zarządzania, przedsiębiorczości, inwestowania i obrotu kapitałem. Marny ekonom ze znanej przypowieści Jezusa w jednej chwili staje się dobrym ekonomem, gdy lekką ręką zmniejsza (niekiedy nawet o połowę) zobowiązania dłużników względem pana, któremu sam służy. Podtrzymanie dobrych relacji partnerskich z klientami, pogłębienie zaufania i współpracy, a także zwiększenie liczby wzajemnych zobowiązań staje się dla niego ważniejsze niż zysk w czysto księgowym ujęciu, który zresztą bez tej zmiany umów i postaw najprawdopodobniej okazałby się czysto iluzoryczny. Ewangeliczny zarządca przestaje być bezkrytycznym niewolnikiem jednego dogmatu, a staje się człowiekiem dla innych, osobą w świecie osób, zarządcą i sługą (gr. oikonomos), czyli tym, kim jest naprawdę. Dopiero wtedy potrafi spojrzeć na swoją misję i kłopoty finansowe z należytym dystansem i dopiero wtedy jest rzeczywiście blisko ludzi, w co nikt nie wątpi, nie wyłączając jego pana.

Polski przedsiębiorca tylko na pozór żyje w innych realiach niż realia okupowanej Palestyny sprzed dwóch tysięcy lat. Stowarzysza się równie rzadko jak wtedy, kiedy wolne stowarzyszenia przedsiębiorców były w Polsce podejrzane, dlatego ci, którzy już wstąpili do jakieś grupy interesów, a więc związkowcy i politycy, wciąż są dla niego grupą nieco podejrzaną i bardzo nieprzewidywalną. Izby przemysłowo-handlowe działają u nas tylko w dużych miastach i tylko na dość wąskim polu, kluby biznesmenów, jak zawsze, są tylko wąskimi klubami, a główny, najbardziej masowy nurt polskiego biznesu, przynoszący największe dochody i najwięcej miejsc pracy, wciąż jest traktowany przez administrację i opinię publiczną niczym powodziowa fala, która w każdej chwili może zerwać legalne wały, przelać się do szarej strefy i wszystkich podtopić. Ci, którzy się tego boją, chętnie podają przykłady z przesłuchań komisji śledczych, czyli z życia innych, bo sami z reguły nie prowadzą żadnej firmy.
Polski przedsiębiorca powinien głośniej mówić o swoich dokonaniach; najpierw we własnym gronie, i w tym celu powinien się stowarzyszać, a potem także na forum publicznym, żeby tam zmieniać nastroje, postawy i podstawy instytucjonalne umożliwiające obywatelom utrzymanie swoich rodzin. Oglądanie się na tych, którzy nigdy w życiu nie musieli zamienić stu beczek oliwy na pięćdziesiąt tak, żeby w wyniku tej zamiany niczego nie stracić, nie ma najmniejszego sensu. Inni tego nie zrozumieją. W budżetówce panują zasady, o których Biblia milczy, a to najprawdopodobniej oznacza, że zyskiwanie tam, gdzie niczego nie można stracić, w ogóle nie jest zasadą biblijną, dlatego przedsiębiorcy powinni tym śmielej realizować także usługi publiczne, odwieczną domenę budżetówki, i być za nie rozliczani zarówno przez klientów, jak przez obywateli i rynek.