Dom na górze Lubogoszcz - miejsce, w którym pisał Jan Józef Szczepański

Lubogoszcz w Beskidzie Wyspowym oferuje turystom niezapomnianą panoramę. Góra (968 m n.p.m.) leży na zachodnim krańcu tego pasma, między Mszaną Dolną, Kasinką Małą i Kasiną Wielką. Kręta uliczka z osiedla Świątkówka wiedzie do kamienistego traktu w środku lasu. Dalej czeka nas kilkanaście minut wędrówki czarnym szlakiem, wijącym się stromym wąwozem. Po drodze można spotkać grzybiarzy niosących kosze pełne prawdziwków i kozaków. Okoliczne lasy obfitują w jesienne smakołyki.

- Nazbierałam już dwa pełne kosze. Wystarczy tylko zejść ze szlaku. Grzyby same pchają się do koszyka - śmieje się napotkana turystka.

Po kilkunastu minutach z zarośli wyłania Baza Szkoleniowo-Wypoczynkowa Lubogoszcz, która jest częścią Krakowskiego Szkolnego Ośrodka Sportowego w Krakowie. Działa przez cały rok na zboczu góry, w otoczeniu lasów. Przyciąga spokojem i przyrodą. W październiku cisza w jej otoczeniu zwiastuje zakończenie sezonu. Niedaleko bazy, niewidoczna z drogi, schowana w gęstej otulinie drzew, rozciąga się dawna posiadłość Jana Józefa Szczepańskiego.

Drewniane belki majestatycznie odsłaniają się z leśnej gęstwiny. Otwarte okna świadczą o obecności gospodarzy. Jesienią, dom w środku lasu wygląda wręcz baśniowo. Ogród wokół tonie w liściach, spod których wychylają główki późne, jesienne kwiaty. Rozpięty niemal na całą ścianę bluszcz stara się zakryć budynek przed turystami, którzy zboczyli ze szlaku.

Mały, parterowy domek z długą werandą kupił w Kasince ojciec Jana Józefa Szczepańskiego od pierwszego dyrektora obozu YMCA (Young Men’s Christian Association - Chrześcijańskie Stowarzyszenie Młodzieży Męskiej) K.R. Cummingsa. Spłonął w latach 30. XX wieku. Właściciel odbudował go w 1936 roku. Aleksander Szczepański, dyplomata, nie cieszył się długo odnowionym domem. Zmarł po długiej chorobie kilka miesięcy później. Przy budowie pomagał mu Stanisław Bolsęga (opisany w "Portkach Odysa"). Kiedy znalazł się w trudnej sytuacji i nie miał się gdzie podziać, zamieszkał w „Szczepanówce”. Gospodarzył na niewielkim kawałku pola. W obórce obok hodował m.in. krowę i kury.

W czasie wojny dom w Kasince był schronieniem dla tułaczy i partyzantów, którzy szukali tutaj kryjówki przed wyrokami okupantami. Pozostało po nich kilka obrazków świętych. Część wyposażania w tym czasie została zrabowana.

- To była dla nas oaza ciszy i spokoju. Mieliśmy tutaj wspaniałe dzieciństwo - wspomina Anna Krasnowolska, córka wybitnego pisarza, witająca ciepło w progach „Szczepanówki”. Pamięta jeszcze czasy, kiedy w domu nie było prądu („doprowadzono go dopiero w 1957 roku”). Wspomina wieczory oświetlone blaskiem lampy naftowej i świeczek.

- Widzę tatę pochylonego przy biurku w swoim gabinecie. Teksty pisał ręcznie. Kiedy uzbierało ich się więcej, dyktował mamie, która pisała na maszynie - nadmienia profesor Krasnowolska.

Niemal cała rodzina parała się pisarstwem. Tradycje sięgają pokoleń. Pani Anna swoją pierwszą powieść napisała w wieku pięciu lat, ale potem zarzekła się, że nie pójdzie w ślady ojca.

- Babcia Maria była poetką i tłumaczyła z języka chorwackiego, dziadek Aleksander był autorem wspomnień z Ameryki, ciotka taty, Maria Kuncewiczowa, zapisała się w historii jako wybitna pisarka, tłumaczka i wykładowczyni na University of Chicago. Brat Michał wydał dwie książki, siostra Katarzyna Szczepańska-Kowalczuk jest autorką książek dla dzieci i książki "Szuflada" (Wydawnictwo Literackie 2018), opartej na dokumentach dotyczących rodziny mamy. Syn Jan wydał do tej pory pięć tytułów - to zbiory opowiadań i powieści. W rodzinie mamy również były osoby piszące: prababka Maryla Wolska i jej córka (siostra dziadka) Beata Obertyńska były poetkami - wylicza profesor Krasnowolska.

Sama - z racji tego, że jest iranistką - pisze wyłącznie artykuły naukowe. Szczepański studiował indologię. Do nauki specjalnie dzieci nie gonił, przykładał za to dużą wagę do języków obcych.

Jan Józef Szczepański należał do Klubu Pisarzy Marynistów, którzy mieli umowy z Polskimi Liniami Oceanicznymi, umożliwiające pisarzom i dziennikarzom rejsy statkami handlowymi. Często wybierał się w dalekie podróże na ich pokładach, pisząc reportaże z wyprawy. Tym sposobem zwiedził wiele krajów. Na polarne wojaże zabierał go również przyjaciel, geolog-polarnik Stanisław Siedlecki. Efektem była książka "Zatoka Białych Niedźwiedzi" (WL 1960).

Na ścianach domu wisi kilka eksponatów przywiezionych z dalekich wypraw, między innymi czaszka białego niedźwiedzia i kieł słonia.

- Ojciec był bardzo dobrym człowiekiem, niezwykle towarzyskim, miał w sobie ogromną ciekawość świata. Kochał to, co robił. "Polską jesień", książkę o kampanii wrześniowej napisał w wieku 20 lat, a cechuje ją niezwykła dojrzałość - nadmienia profesor Krasnowolska.

Proza wojenna zajmuje sporo miejsca w twórczości Szczepańskiego. Nic dziwnego. Pisarz był żołnierzem kampanii wrześniowej 1939, uczestnikiem ruchu oporu, partyzantem. Przeżycia z lat wojny i trudne czasy powojenne odcisnęły głębokie piętno na życiorysie pisarza. „Szczepanówka” była dla niego wówczas oddechem. To tutaj odnalazł ukojenie i spokój.

- Dziś piąta środa, odkąd urwały się moje kłopoty z UB (…) Gdy kładę się spać i słucham, jak Danusia czesze się w schowku (sypki, gęsty szelest grzebienia) i jak Bąbelek posapuje w koszu, i gdy patrzę na spokojny rytm złotych belek ściany, czuję w ustach smak szczęścia, które wydaje się ustalone na zawsze - powolne jak miód, bez niepokojącej cierpkości, ale bardzo uczciwe i dobre” - pisał w swoich „Dziennikach”, wydanych w 1949 roku.

Gabinet Szczepańskiego tonie w przyjemnym półmroku. Przez gęste konary drzew do wnętrza usiłują się przebić promienie słoneczne. Ślizgają się po ścianach, podłodze. W większości domu udało się zachować oryginalne wyposażenie. Drewniane biurko, wytarte od pracowitych rąk pisarza, zdaje się pamiętać każde powstałe na nim dzieło, jak "Polska jesień" (1955), "Buty i inne opowiadania" (1956), "Pojedynek" (1957), "Tombakowy pierścionek i inne opowiadania" (1957), "Dzień bohatera" (1959) i wiele innych. W rogu ściany ze zdjęcia śmieje się młody Szczepański. W salonie duży drewniany stół, stara szafa pełna książek i ogromny, kamienny kominek.

- Te kamienne piece dawały mnóstwo ciepła - uśmiecha się na wspomnienie pani Anna.

Na górę prowadzą drewniane schody, skrzypiące pod każdym stąpnięciem. Z werandy rozciąga się widok na przebijający przez korony drzew góry Szczebel. W rogu skrzynie wianne, sąsiek kryjący skarby.

- Swego czasu, na wakacjach dom mieścił nawet do 20 osób. Spaliśmy jedno koło drugiego, najczęściej na górze - wspomina 73-letnia gospodyni.

Centrum kuchni stanowi kamienno-gliniany piec. Suszą się tutaj wiązki ziół, na stole skarby jesieni: jabłka, orzechy. Przez otwarte na oścież drzwi, prowadzące na werandę wpada ciepłe, październikowe powietrze.

- Spędzaliśmy tutaj każde wakacje, każde lato. To były czasy, kiedy żyliśmy biednie, wodę trzeba było nosić ze studni, zresztą do dziś w „Szczepanówce” nie ma wody, ale życie tu tętniło i tętni innym rytmem - opowiada profesor. - Kiedy byliśmy już dorośli, rodzice przyjeżdżali tutaj, jak stopniał pierwszy śnieg i wyjeżdżali, gdy spadał pierwszy w następnym sezonie.

Jan Józef Szczepański z żoną Danutą przeżył razem niemal 60 lat. Byli bardzo dobrym i zgodnym małżeństwem.

Ze zwiedzeniem „Szczepanówki” nie ma żadnego problemu, jeżeli tylko właściciele są w domu. Każdy, kto zabłądzi w te strony i ma ochotę na wędrówkę śladami wielkiego pisarza, spotka się z serdecznym przyjęciem i gościnnością gospodarzy.

Pani Anna nie snuje planów, co do przyszłości tego miejsca. Czy kiedyś powstanie tutaj muzeum upamiętniające wybitnego ojca?

- Na razie nie myślimy o tym. To dom mieszkalny. Ostoja spokoju. Przyjeżdżam, kiedy tylko mam czas i ochotę. Odpoczywam - uśmiecha się na pożegnanie.

Dlaczego jesienią tak często chorujemy?