Dyslipidemia niejedno ma imię

Chociaż może dotyczyć niemal połowy Polaków, dyslipide-mia dla wielu z nas jest pojęciem niezrozumiałym i nieco groźnym. O jej rodzajach, a także o tym, jak jej zapobiegać mówi kardiolog dr Wojciech Król, ekspert programu „Zdrowa Ona“.

Lipidy i lipoproteiny
Dyslipidemia oznacza zaburzenia stężenia lipidów i lipoprotein w osoczu krwi. Może być ona przyczyną chorób, takich jak: choroba wieńcowa, udar niedokrwienny mózgu, czy miażdżyca tętnic obwodowych. Zazwyczaj powstaje w wyniku prowadzenia niezdrowego stylu życia, szczególnie charakteryzującego się nieprawidłową dietą, niską aktywnością fizyczną, czy też obecnością używek. Dyslipidemie często mają podłoże genetyczne.

Rozróżnić możemy cztery główne rodzaje dyslipidemii: hipercholesterolemię, hiper-trójglicerydemię, dyslipidemię aterogenną i hiperlipidemię mieszaną.

Rozróżnić możemy również dwie przyczyny dyslipidemii: pierwotną i wtórną. Dyslipidemia pierwotna najczęściej spowodowana jest czynnikami środowiskowymi, takimi jak nieprawidłowa dieta, brak aktywności fizycznej, nadużywanie alkoholu, palenie papierosów, a także uwarunkowania genetyczne. Dyslipidemia wtórna towarzyszy innym chorobom, bądź występuje w trakcie przyjmowania niektórych leków.

Hipertrójglicerydemia
Oznacza zwiększenie stężenia cholesterolu w osoczu. Szacuje się, że hipercholesterolemia występuje u ok. 60 proc. dorosłych Polaków, w tym u 65 proc. pozostaje nierozpoznana. Jej objawy mają zwykle źródło w powikłaniach chorobowych, takich jak choroby niedokrwienne serca, miażdżyca tętnic szyjnych czy tętnic kończyn dolnych. Leczenie to przede wszystkim zmiana diety oraz wprowadzenie aktywności fizycznej. W niektórych przypadkach konieczne jest zastosowanie farmakoterapii statynami.

Charakteryzuje się podwyższonym stężeniem trójglicerydów.

Jej przyczyny są głównie środowiskowe: nadwaga, otyłość, palenie papierosów, ale i dieta bogata w węglowodany. Sprzyjać jej mogą niektóre schorzenia, np. cukrzyca typu 2, przewlekła niewydolność nerek, zespół nerczycowy. Objawy to np. żółte plamki lub grudki występujące na kolanach, łokciach, pośladkach, powiekach. Dodatkowo istnieje możliwość wystąpienia powiększenia wątroby i śledziony, a także odkładanie się trójglicerydów w siatkówce i zaburzenia widzenia. Stabilizację poziomu trójglicerydów we krwi osiąga się głównie leczeniem dietetycznym, z uwzględnieniem aktywności fizycznej. Nieleczona hipertrójglicerydemia może prowadzić do ostrego zapalenia trzustki.

Dyslipidemia aterogenna
To złożone zaburzenia lipidowe, czyli podwyższone stężenie trójglicerydów (TG), niskie stężenie cholesterolu frakcji HDL, obecność małych, gęstych cząsteczek LDL i niekiedy podwyższenie stężenia cholesterolu frakcji LDL. Zaburzenia tego rodzaju związane są z szybszym rozwojem miażdżycy. Najczęściej są diagnozowane u pacjentów chorujących na cukrzycę, czy zespół metaboliczny i nie dają żadnych typowych objawów. Chorzy na dyslipidemię aterogenną przeważnie zmagają się z nadwagą i otyłością. Ta odmiana dyslipidemii towarzyszy również wielu innym chorobom, takim jak: alkoholizm, żółtaczka, marskość wątroby, bulimia, anoreksja, choroby nerek czy szpiczak mnogi. Leczenie polega przede wszystkim na zmianie trybu życia - wdrożeniu diety i aktywności fizycznej. Dla dobrej kontroli tego rodzaju zaburzeń lipidowych konieczne może być leczenie farmakologiczne statynami lub fibratami.

Hiperlipidemia mieszana
Charakteryzuje ją współwystępowanie podwyższonego stężenia trójglicerydów i obniżonego stężenia cholesterolu frakcji HDL oraz jednocześnie podwyższonego stężenia chole- sterolu frakcji LDL. Jest to poważne zaburzenie gospodarki lipidowej. Tak jak inne dyslipidemie, nieleczona hiperlipidemia mieszana może prowadzić do choroby niedokrwiennej serca, rozwoju miażdżycy, a nawet zawału.

Do charakterystycznych objawów wynikających z powikłań związanych z miażdżycą należą: obniżona tolerancja na wysiłek fizyczny, bóle w klatce piersiowej, duszności, zawroty głowy, niedokrwienia i bóle kończyn.

Skłonność genetyczna
Nie należy też zapominać o skłonnościach genetycznych, które są dość częstą przyczyną zaburzeń lipidowych we krwi. Najpopularniejszą postacią tego schorzenia jest hipercholesterolemia rodzinna. Defekt genetyczny polega w tym przypadku na nieprawidłowym utylizowaniu cholesterolu w tkankach, w wyniku czego frakcje LDL, czyli tzw. złego cholesterolu odkładają się w ścianach naczyń krwionośnych, doprowadzając do przyspieszonego rozwoju miażdżycy. Na szczególną uwagę zasługuje fakt, iż zmiany rozwijają się w bardzo młodym wieku, sprawiając, że na zawał serca lub udar mózgu może umrzeć nawet 20-letnia osoba. Ponieważ w przypadku hipercholesterolemii rodzinnej przyczyną zachorowania nie jest ani nieprawidłowa dieta, ani brak aktywności fizycznej, należy zastosować bardziej interwencyjne leczenie.

- U pacjentów cierpiących na hipercholesterolemię rodzinną należy dążyć do osiągnięcia maksymalnej redukcji stężenia cholesterolu LDL za pomocą środków farmakologicznych - mówi dr Wojciech Król. - Kluczową rolę odgrywa też diagnostyka kaskadowa, która pozwala z pokolenia na pokolenie wykrywać kolejne przypadki zachorowań. Rozpoznanie choroby u jednej osoby pozwala na prowadzenie badań przesiewowych w rodzinie i na __objęcie opieką zdrowotną nawet dzieci.

Cukrzyca i lipidy
Obecnie szacuje się, że na cukrzycę choruje 5 proc. Polaków, a więc 1,6 mln osób. Dyslipidemie są ważnym i często występującym u chorych na cukrzycę czynnikiem dodatkowo zwiększającym ryzyko chorób układu krążenia. Uważa się, że dyslipidemia dotyczy około 60--80 proc. chorych na cukrzycę typu 2. Natomiast u chorych z cukrzycą typu 1 zaburzenia lipidowe stwierdzane są u co dziesiątej osoby.