Fatalna historyczna pomyłka w amerykańskiej encyklopedii

Na błąd przypadkiem natknął się Piotr Setkiewicz z Państwowego Muzeum Auschwitz- Birkenau w Oświęcimiu. Sprawą zainteresował swojego kolegę Adama Cyrę, z pochodzenia olkuszanina.

W II tomie „Encyklopedii Obozów i Gett: 1933-1945”, w części A, w haśle „Olkusz”, pojawiła się informacja, że Żydzi byli jedynymi ofiarami Krwawej Środy w Olkuszu (31 lipca 1940 r.). A dwa tygodnie wcześniej rzekomo miano rozstrzelać w Olkuszu 20 Żydów. Tymczasem ofiarami niemieckiej egzekucji z 16 lipca 1940 w rzeczywistości było 20 Polaków.

- Ich nazwiska są od dawna ustalone - podkreśla Adam Cyra z Muzeum Auschwitz-Birkenau.

Błędnie opisana fotografia

Zwraca też uwagę, że w amerykańskiej „Encyklopedii …” prezentowane jest także zdjęcie z olkuskiej Krwawej Środy jako przykład niemieckich prześladowań Żydów w Polsce.

- A na tej fotografii są widoczni miejscowi Polacy, bo ich przede wszystkim dotknął wtedy niemiecki terror. Poza tym Żydzi chodzili inaczej ubrani - podkreśla historyk.

Amerykańska publikacja nadal nie jest ukończona. W sumie ma powstać ok. siedmiu tomów. Do tej pory ukazały się dwa: pierwszy w 2009 r. i drugi - w 2012 r. Zaraz potem tom zakupiło Muzeum z Oświęcimia.

- Dopiero niedawno zauważyłem ten błąd - podkreśla Setkiewicz. - Nie sądzę, żeby był on celowy - dodaje.

Polska współautorka

Hasło wraz z Martinem Deanem współredagowała Aleksandra Namysło, na co dzień pracująca w IPN Katowice. Jednak jak podkreśla, tekst dla Amerykanów przygotowywała prywatnie.

- Opracowując hasło dla Muzeum Holocaustu w 2008 r., zgodnie z zaleceniami redaktorów tomu, wykorzystałam w pierwszej kolejności dostępną wówczas literaturę przedmiotu. Tekst zgodnie z założeniem Encyklopedii ukierunkowany został na losy olkuskich Żydów w czasie drugiej wojny światowej - wyjaśnia Namysło.

W przypisach do hasła pojawia się też informacja, że oparto się na książkach trzech olkuskich pisarzy - Ireneusza Cieślika, Olgierda Dziechciarza i Krzysztofa Kocjana. - Nic o tym nie wiedziałem, nikt się ze mną nie kontaktował w sprawie tej publikacji - mówi Ireneusz Cieślik. - Ale to pewnie zwykła pomyłka, która bierze się z tego, że Krwawe Środy dotyczą zwykle tylko Żydów - dodaje.

Własne opracowanie

Cieślik zwraca uwagę, że jeśli ktoś się interesuje tematem, to łatwo znajdzie informacje na temat olkuskich wydarzeń. Choć nie ukrywa, że przydałaby się solidna i kompleksowa publikacja. - Część już nawet napisałem. Próbowałem zainteresować olkuskich urzędników wydaniem książki, ale bez efektu - mówi.

Adam Cyra zauważa, że to nie pierwsze takie przekłamanie. - Kilkanaście lat temu, przebywając w Berlinie, odwiedziłem Muzeum „Wannsee”, gdzie na wystawie była cała plansza, na której Krwawa Środa w Olkuszu przedstawiona była jako karna akcja przeciwko Żydom olkuskim. Zainteresowałem sprawą byłego burmistrza Olkusza i wspólnymi siłami doprowadziliśmy do tego, że Niemcy usunęli tę planszę - opowiada Cyra.

Teraz też planuje interweniować u wydawców. - Nie można przechodzić koło takich pomyłek obojętnie. Moim zdaniem, należy je prostować, żeby nie pojawiały się po raz kolejny - podkreśla Adam Cyra.

Krwawa Środa

W „Encyklopedii Obozów i Gett: 1933-1945” opracowanej przez Muzeum Holokaustu w Waszyngtonie są błędne dane o Olkuszu

- Krwawa Środa w Olkuszu to wydarzenie z 31 lipca 1940 r., do którego doszło w odwecie za śmierć niemieckiego żandarma Ernesta Kaddatza, który zginął w nocy z 15 na 16 lipca 1940 r. w willi doktora Łapińskiego na olkuskim os. Parcze podczas napadu rabunkowego. Wszystkich mężczyzn z Olkusza, zarówno Polaków jak i Żydów, spędzono tego dnia na rynek i pobliskie place, gdzie przez kilka godzin poddawano ich brutalnym torturom.

- Pierwszy odwet miał jednak miejsce 16 lipca. Stracono wtedy 20 Polaków - 5 olkuszan i 15 więźniów politycznych osadzonych w Mysłowicach i Sosnowcu.

[email protected]