Nasza Loteria SR - pasek na kartach artykułów

Felieton Liliany Sonik. Okno Overtona

Liliana Sonik
Bywa że pojawia się zjawisko, które dostrzegamy ale umyka nam jego sedno, ponieważ scharakteryzowanie go wymaga długiego opisu. Potrzebne jest nowe słowo, pojęcie, określenie. Czasem trzeba je stworzyć, a czasem wystarczy przypomnieć, ponieważ było ale zagrzebane. Takim pomocnym pojęciem na dzisiejsze czasy jest okno Overtona.

Dziś o oknie Overtona wszyscy mówią w najróżniejszych kontekstach. Wypada je więc znać. Chodzi o koncepcję polityczną (politologiczną) sformułowaną przez amerykańskiego prawnika i politologa Josepha Overtona, który zginął w wypadku 20 lat temu mając zaledwie 43 lata.

Jego koncepcję można traktować jako opis, lub jako przepis. Innymi słowy może służyć do uchwycenia zmian świadomości zbiorowej albo – jeśli dysponuje się odpowiednimi środkami - do przeprowadzenia takiej zmiany. Overton usystematyzował cały proces w czasie. Najczęściej tłumaczy się koncept przejścia od absolutnego tabu do legislacyjnej apologii na obrazowym przykładzie kanibalizmu.

Etap I polegałby na oswojeniu czegoś, co jest uważane za absolutnie złe i „nie do pomyślenia”. Pojawiają się szeroko komentowane badania naukowe dotyczące ludożerstwa w odległych czasowo i geograficznie zakątkach ziemi. Ludzie dowiadują się (ze zdumieniem i zgrozą), że kanibalizm był praktykowany i aprobowany.

Etap II to przejście do warunkowej akceptacji. Bo na jakiej podstawie rościmy sobie prawo by uważać stworzone przez nas tabu za niepodważalne i krytykować osoby takie praktyki stosujące? Istotnym elementem tego etapu byłaby korekta języka. Następuje rezygnacja z nacechowanego piętnem słowa ‘kanibalizm’ na rzecz ‘neutralnego’ słowa ‘antropofagia’.

Podczas III etapu następuje ewolucja pozwalająca dostrzec sens w zachowaniu do niedawna uznawanym za niedopuszczalne. Zatem media podkreślają praktyczną stronę ‘odwiecznych’ praktyk jednocześnie piętnując nieuctwo i zacietrzewienie krytyków. Przeciwnicy kanibalizmu zyskują wizerunek niebezpiecznych radykałów. Świadomość zasadności kanibalizmu rośnie.

Etap IV wyznacza upowszechnienia pożądanych zachowań. Temat jest eksploatowany w pozytywnym świetle w filmach, programach telewizyjnych, radiowych, w reportażach i w publicystyce, i znajduje coraz więcej adeptów.

Etap V nadchodzi gdy pozytywny wizerunek jest już w społeczeństwie ugruntowany i czas na przejście do polityki zmian prawnych. Grupy obywateli żądają pożegnania z kulturowym tabu i legalizacji praktyk niedawno budzących wstręt i potępienie. Znajdują swą reprezentację polityczną i wygrywają wybory. Okno Overtona jest otwarte.

Opisywany pobieżnie mechanizm otwierania okna Overtona może sprawiać wrażenie spisku. Nie chodzi jednak o spisek, tylko o opis warunków pozwalającej na diametralną zmianę opinii. Już w roku 1868 brytyjski pisarz Anthony Trollope w jednej z powieści niemal identycznie opisał mechanikę kształtowania opinii publicznej.

Zdarza się jednak, że historia przyspiesza i okna Overtona otwierają się z hukiem jedno po drugim. Niekoniecznie w kwestiach obyczajowych. Jeszcze 5 lat temu od Waszyngtonu po Warszawę szydzono z najdrobniejszego śladu gospodarczego protekcjonizmu ale kiedy Covid pokazał katastrofę uzależnienia od chińskich maseczek, respiratorów i leków, okno się otwarło. Za to okno umożliwiające dyskusję na temat imigracji otwarło się niemal bezgłośnie i dziś większość europejskich rządów popiera budowę zapory na polsko-białoruskiej granicy. Okno umożliwiające powątpiewanie, że Rosja jest państwem normalnym, otwierało się w huku spadających na Ukrainę rakiet. A bohaterska obrona Ukraińców zamknęła okno przekonań o pękniętym na pół, najbardziej skorumpowanym i najgorzej rządzonym kraju Europy i otwarła okno akcesji Kijowa do Unii – rzecz jeszcze pół roku temu nie do pomyślenia. Bo teorie potrzebują czasu, a fakty wymuszają na czasie posłuszeństwo.

emisja bez ograniczeń wiekowych
Wideo

Wielki Piątek u Ewangelików. Opowiada bp Marcin Hintz

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Dołącz do nas na X!

Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.

Obserwuj nas na X!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Polecane oferty

Materiały promocyjne partnera
Wróć na dziennikpolski24.pl Dziennik Polski