Felieton Liliany Sonik: Skąd przyjdą szczepionki?

Europa niecierpliwie czeka na szczepionkę. Liczba zachorowań rośnie, zapowiadają trzecią falę pandemii, więc w szczepionce nadzieja. Wielka Brytania już się szczepi. Dołączyła do koordynowanego przez Unię Europejską wspólnego zakupu, ale po Brexicie sami decydują o dacie. Pozostali czekają na zielone światło ostatnich instancji kontrolujących.

Kiedy będziemy mogli się zaszczepić? I czy będziemy chcieli? Bo szczepienia nie będą obowiązkowe. Od razu mówię, że szczepić się trzeba, gdyż mamy do czynienia z wirusem podłym i podstępnym.

Na wiosnę w Unii brakowało maseczek, testów i solidarności: państwa podkupywały sobie deficytowe środki ochrony, ceny rosły, a zamawiane na gwałt produkty okazywały się felerne i bezużyteczne. Tak było wszędzie, nie tylko w Polsce. Pascal Canfin - przewodniczący Komisji Ochrony Środowiska i Zdrowia jasno to podsumował: „Zawaliliśmy z maseczkami, zawaliliśmy z testami, nie możemy zawalić ze szczepionkami”. Tak powstał projekt wspólnych zakupów. Zapotrzebowanie światowe jest gigantyczne; chodziło zatem o to by negocjując terminy oraz cenę mieć atut w postaci rynku liczącego pół miliarda ludzi. Pułapek, w które wpadłyby pojedyncze kraje jest sporo. Poza wyścigiem o termin dostaw i groźbą wyśrubowanej ceny są jeszcze kosztowne badania eksperckie. Projekt wspólnotowy jest zatem w najwyższym stopniu sensowny. W zamian za pomoc w wysokości 2 miliardów euro firmy zobowiązały dostarczyć szczepionki w ciągu 18 miesięcy, co wymagało od nich potężnych inwestycji. Warunkiem Brukseli była produkcja na terenie Unii.

O przebiegu negocjacji niewiele wiemy, ponieważ Komisję Europejską ogranicza tajemnica handlowa, jakiej domagali się producenci. Coś jednak wiemy. Ursula von der Leyen poinformowała, że zawarto 5 kontraktów: z AstraZeneca (400 millionów dawek), z Sanofi (300 millionów), z Johnson & Johnson (400 millionów), z niemiecką firmą CureVac (225 milionów) oraz amerykańskim Phizerem pracującym z niemieckim BioNTech na 300 milionów dawek. Ta szczepionka jest gotowa i skuteczna w ponad 90 %, dlatego wybrali ją Brytyjczycy. Pozostałe będą dostępne wkrótce. Choć znacznie się różnią „filozofią” i technologią, większość trzeba będzie podawać 2 razy. A szczepionkę Phizera/BioNTech trzeba przechowywać w temperaturze – 80 stopni. To da się jednak zorganizować, bo nie traci właściwości przez 5 dni, jeśli jej temperatura nie przekroczy - 8 stopni.

Państwa za szczepionki płacą. Każdy rząd może kupić ilość proporcjonalną do liczby mieszkańców oraz wybrać producenta. O trafności wyboru zdecyduje los lub… doniesienia wywiadu. Teraz obserwujemy największe zainteresowanie szczepionką Phizera/BioNTech, ale np. Hiszpania wybrała

CureVac. Polska zapłaci 2,4 miliarda złotych za 60 milionów dawek od 3 producentów: Pfizer/BioNTech, AstraZeneca i Johnson&Johnson.

Łatwo policzyć, że zamówienia przekraczają potrzeby. Oczywiście nie dlatego, że rządy nie potrafią liczyć. Po prostu założono, że potrzebne będą 2 dawki, a któraś szczepionka może być mniej skuteczna. Można to nazwać ryzykiem handlowym. Jeżeli jednak Europa zostanie z nadwyżką wartościowych szczepionek, przekaże je krajom najbiedniejszym w ramach programu COVAX, którego celem jest zaszczepienie ludzi we wszystkich zakątkach świata.