Festiwal odzyskuje miasto

Florian Dombois, "Szkieletor - Błękitek" Fot. Anna Kaczmarz

Łukasz Glazur: KOMENTARZ

Idąc Plantami, napotykam napis "Czy wiesz, co jest za tym murem?". Wiem. Ogród służący klasztorowi. Bez prawa wstępu dla postronnych. Wspólnie z festiwalowymi przewodnikami można zajrzeć za mury. Nieinwazyjnie, przez dziury w ogrodzeniu. I zrozumieć, że ponad 15 hektarów miasta to tereny zamknięte zupełnie przed oczami jego mieszkańców. Nie sądzę, by chodziło w tym wypadku o rzeczywiste odbijanie kościołowi przestrzeni. To raczej próba zwrócenia uwagi na miejsca zasłonięte przed spojrzeniem krakowian, place wycięte z przestrzeni miasta. I zadanie pytania, czy naprawdę wszystkie muszą być terenami zamkniętymi?

To samo tyczy się projektu Konrada Pustoły, który na billboardach pokazuje widoki z pokojów "możnych Krakowa". Może spojrzeć na Kraków "przez okno" ks. Adama Bonieckiego, kard. Stanisława Dziwisza, wojewody Stanisława Kracika, prezydenta Jacka Majchrowskiego, Karola Musioła, rektora UJ, Wisławy Szymborskiej, Andrzeja Wajdy czy Grzegorza Turnaua. To osobliwe spojrzenie na miasto ze szczytów władzy, nie tylko politycznej, ale przede wszystkim symbolicznej. Spoglądamy na miasto z punktów widokowych, które również na co dzień są niedostępne.

Te dwa - znakomite zresztą - projekty mogłyby wskazywać, że hasłem tegorocznej imprezy są przemoc symboliczna w przestrzeni, relacje władze miasta - obywatel. Nic z tych rzeczy. Festiwal przebiega pod sztandarami nowych technologii, utopii oraz gry. Ale zmiany widać nie tylko w podejściu do haseł tej edycji. Rada kuratorów, nazwana Zakładem Odzyskiwania Miasta, postawiła sobie za cel przywrócenia Krakowa jego mieszkańcom. I w wielu momentach nie zawiodła.

Co więcej, cieszy mnie postulowane zresztą od początku na łamach "Dziennika Polskiego" odejście od festiwalu gwiazd i litanii znanych artystów, którzy bez należytego rozpoznania miasta tworzyli dzieła przeciętne. Zamiast tego jedno, dwa mocne nazwiska ze świata. Pojawiła się więc znakomita Jenny Holzer, gwiazda światowego formatu, która na murach Wawelu wyświetlała wiersze Czesława Miłosza. Tak słynny poeta, który w czasie swojego pogrzebu odsądzany był od "czci i wiary" jako "opluwający Polskę", trafił na Wawel. Pojawił się też Florian Dombois, który z pomocą wiązki laserowej "połączył" słynnego Szkieletora i Błękitka.

Festiwal sięga też swoimi korzeniami do sztuki ulicznej, happeningów. Jest więc w ramach ArtBoomu aneks do wystawy "Pomarańczowej Alternatywy", odbywającej się w Międzynarodowym Centrum Kultury. Projekty Czecha Davida Cerny'ego, Marcina Maciejowskiego i Sławomira ZBIOKA Czajkowskiego to nawiązanie do działań tych, którzy z "pomarańczem" rzucili się na władzę ludową. Jest też znakomity mural BLU, odwołujący się do papieskiej tradycji miasta, ale zwracający uwagę na groteskowość sytuacji, w której słowa Jana Pawła II trafiają na jałowe głowy niemyślących kukiełek.

Na okrzyknięcie krakowskiej imprezy drugim Sculpture Projekte w Munster, najważniejszej dziś na świecie imprezy sztuki w przestrzeni miejskiej, jest jeszcze za wcześnie. Ale Wtopy Roku dziennikowego magazynu kulturalnego "Magnes" - jak to bywało w poprzednich latach - też z pewnością nie dostanie. Bo muszę przyznać, że lubię, gdy artyści próbują odczytać miasto, z jego problemami, konfliktami społecznymi, tradycją i historią. Nie wszystkie projekty przypadły mi do gustu, ale wreszcie widzę nadzieję dla tego festiwalu. Organizatorzy czują sens dyskutowania o mieście bez taniego efekciarstwa.