Figurant Herzog

   
   Płk Józef Herzog legionista, żołnierz Września '39, uczestnik powojennej konspiracji, był przez długie lata osobą skupiającą wokół siebie krakowskie środowisko niepodległościowe. To on działał energicznie w Obywatelskim Komitecie Opieki nad Kopcem Józefa Piłsudskiego, to on doprowadził do odtworzenia przedwojennego wyglądu krypty wawelskiej pod Wieżą Srebrnych Dzwonów, w której spoczywał Marszałek, to on wreszcie zainicjował odbudowę zdewastowanego kopca Piłsudskiego. Wokół Herzoga skupiało się krakowskie środowisko piłsudczyków, harcerzy, niepodległościowców. Z tego właśnie powodu, a także z powodu jego wcześniejszej postawy życiowej (udział w WiN-owskiej konspiracji, aresztowanie i więzienie), w sposób szczególny interesowała się nim krakowska i nie tylko krakowska Służba Bezpieczeństwa. Owocem tego zainteresowania jest pięć tomów akt znajdujących się w Oddziałowym Biurze Udostępniania i Archiwizacji Dokumentów IPN w Krakowie, a obejmujących materiał wieloletniej inwigilacji "figuranta Herzoga" i osób z nim związanych. Pracownicy UB i SB zgromadzili od 1951 r. obszerną dokumentację dotyczącą życia, działalności i poglądów Józefa Herzoga, uznawanych za wybitnie antypaństwowe i antysocjalistyczne. Krakowska Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego postanowiła udostępnić ten pod rozmaitymi względami ciekawy materiał szerokiej publiczności. Specjalny numer "Sowińca" poświęcony został właśnie resortowym dokumentom zebranym na Herzoga. Materiały o dużej wartości źródłowej pozwalają na obserwację zetknięcia się dwóch światopoglądów - legionowego, niepodległościowego oraz komunistycznego, ubeckiego. Zebrane w tomie protokoły przesłuchań, inwigilacji, doniesień agentów i współpracowników urzędu pozwalają z kolei prześledzić zmieniające się metody pracy UB i SB w okresie od 1951 do 1983 r. Przy czytaniu tych materiałów zadziwia ilość środków zaangażowanych w śledzenie i kontrolowanie 70-letniego staruszka, którego jedynym sposobem oddziaływania były spotkania z harcerską młodzieżą i opowieści o legionowej przeszłości.
(PS)
   "Figurant Herzog". Postać Józefa Herzoga w dokumentach służb bezpieczeństwa PRL, "Sowiniec", wydanie specjalne, Komitet Opieki nad Kopcem Józefa Piłsudskiego, Księgarnia Akademicka, Kraków 2004.