Fiskus zbada ceny transferowe i użyje klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania

Przy pomocy klauzuli urzędnicy skarbówki będą ścigać firmy stosujące pogmatwane konstrukcje prawne i ekonomiczne nie po to, by osiągnąć jakiś cel gospodarczy (wyprodukować, sprzedać, świadczyć usługi), lecz w celu uniknięcia podatku lub zmniejszenia należnej fiskusowi kwoty. To powrót do pomysłów zarzuconych podczas kampanii wyborczej przez rząd PO-PSL.

PiS chce powstrzymać obserwowany od kilku lat spadek wpływów państwa z podatków, zwłaszcza od firm. Zdaniem rządu, w unikaniu opodatkowania brylują globalne korporacje, więc nowe rozwiązania mają być skierowane głównie przeciwko nim. Minister finansów Paweł Szałamacha zapewnia, że polskie drobne uczciwe firmy nie mają się czego obawiać. A właśnie one najgłośniej protestowały, gdy rok temu rząd PO-PSL ujawnił, że pracuje nad wprowadzeniem klauzuli.

Z założeń ówczesnego projektu wynikało, że przedsiębiorca będzie miał obowiązek płacić podatki możliwie najwyższe, zgodne z wyobrażeniem organów skarbowych. Inicjatywa Firm Rodzinnych wyraziła obawę, że urzędnicy użyją tego narzędzia jako bata na małe i średnie firmy, bo są one bezbronne.

Pracownicy resortu odpowiadali, że klauzula ma być narzędziem stosowanym przeciwko agresywnej inżynierii (optymalizacji) podatkowej stosowanej przez międzynarodowe korporacje. Za sprawą sztuczek prawnych i księgowych wiele z nich nie płaci podatków. Problem jest ogólnoświatowy, dostrzegła go także Komisja Europejska, zalecając państwom członkowskim zaostrzenie przepisów i procedur związanych z egzekwowaniem podatków. Podobne rozwiązania wprowadzono w wielu krajach, m.in. Austrii, Francji, Niemczech, Portugalii, Szwecji, Szwajcarii, Słowacji, na Węgrzech.

W Polsce klauzula ogólna funkcjonowała przez kilka lat, ale została uchylona przez Trybunał Konstytucyjny, bo pozwalała urzędnikom na zbyt dowolną interpretację przepisów i bezkarne niszczenie niewinnych firm. Przedsiębiorcy obawiali się powtórki. Była wiceminister finansów Irena Ożóg, ekspert Business Centre Club, mówiła na konferencji „Dziennika Polskiego”, że klauzula „narusza konstytucyjne zasady poprawnej legislacji, niedziałania prawa wstecz i pewności podatników wobec prawa”, a zarazem „stanowi przykrywkę niskiej jakości prawa podatkowego i ma być remedium na liczne luki w tym prawie”. Wobec krytyki premier Ewa Kopacz oświadczyła, że PO rezygnuje z klauzuli, czym zaskoczyła własnego ministra finansów.

Teraz rząd PiS odgrzebał pomysł. W ogłoszonym pod koniec roku projekcie zmian w ordynacji podatkowej klauzula stanowi „danie główne”. Fiskus, jak poprzednio, chce mieć prawo kwestionowania niektórych decyzji podatnika. W tym celu prześwietli konstrukcje biznesowe, np. z udziałem zagranicznych spółek, dzięki którym firmy oszczędzają na podatku dochodowym (CIT) ponad 100 tys. zł (PO chciało, by próg był dwa razy niższy). Korporacje używają w tym celu m.in. praw autorskich, znaków towarowych oraz know-how - i tak żonglują ich kosztami, by oddać państwu jak najmniej. Co ciekawe, fiskus zapoluje nie tylko na przedsiębiorców, ale i „struktury tworzone przez najlepiej zarabiających sportowców i artystów”.

Siedmioosobowa Rada ds. Unikania Opodatkowania będzie opiniować stosowanie klauzuli wobec danego podatnika. Przypadki naruszenia prawa będą ujawniane publicznie, by inni przedsiębiorcy wiedzieli, czego nie wolno. W razie niepewności, podatnicy, wobec których minister nie wszczął kontroli, będą mogli się zwrócić do Rady o „opinię zabezpieczającą”. Koszt - 20 tysięcy zł.

Resort czeka na opinie innych ministerstw. Po ich otrzymaniu nowelizacja trafi do Sejmu. Minister Szałamacha chce, by klauzula weszła w życie jak najszybciej.