Futbol, historia i polityka

Książka

"Gracze NRD byli nad wyraz zdenerwowani jeszcze przed gwizdkiem rozpoczynającym spotkanie - zostali przez funkcjonariuszy DFV poinformowani o znaczeniu tego meczu dla partii i zdobyczy socjalizmu" - to fragment opisu kulisów zwycięstwa 3:2 drużyny Antoniego Piechniczka w 1981 roku w eliminacjach do piłkarskich MŚ w Hiszpanii. "Baliśmy się, że Niemcy mogą nam coś dodać do jedzenia i dlatego zabraliśmy swojego kucharza" - zdradził później trener Piechniczek. Do Lipska nie dojechało tysiące polskich kibiców, poddanych na "granicy pokoju" wyjątkowo drobiazgowej kontroli przez celników i służbę graniczną NRD.

Właśnie w Lipsku urodził się autor książki traktującej o polsko-niemieckich relacjach przez pryzmat piłki nożnej, były student Uniwersytetu Moskiewskiego, aresztowany przez KGB za transport leków i listów dla radzieckich dysydentów, i wydalony z ZSRR, od 1988 roku korespondent "Suddeutsche Zeitung" w Polsce, Rosji i na Ukrainie.

Rodzice Thomasa Urbana pochodzą z Wrocławia, jego żona, Polka, z Kresów. Lauret nagrody ministra kultury RFN "za wkład w pojednanie polsko-niemieckie" opowiada o zawiłych losach sportowców-Ślązaków przed i w czasie drugiej wojny światowej (osobne rozdziały dotyczą Ernesta Wilimowskiego i Fryderyka Scherfkego), a także w późniejszych czasach, ujawnia nieznane fakty z życia wielu piłkarzy, pisze o meczu skandalu w spotkaniu 1. FC Kattowitz - Wisła Kraków w 1927 roku, o klubach okupantów i grach w konspiracji, o końcu żydowskiego sportu. Zdradza kulisy słynnego "meczu na wodzie" we Frankfurcie nad Menem RFN - Polska podczas MŚ w 1974 roku (dzień wcześniej z Warszawy przyleciała delegacja wysokich funkcjonariuszy sportowych, aby przekazać polskiej drużynie pozdrowienia od szefa PZPR Edwarda Gierka i podkreślić "polityczny aspekt pojedynku").

Opisuje transfery naszych piłkarzy w okresie PRL do Bundesligi (m.in. Andrzeja Buncola i Andrzeja Rudego). Przypomina także historię przesiedleńców, obecnie reprezentantów Niemiec, Miroslava Klosego i Lukasa Podolskiego, jak również innych polskich graczy, których życiowe losy związane są z Niemcami, np. Sebastiana Boenischa. Polska wersja książki jest zmieniona w prawie 20 procentach w porównaniu z niemiecką, uzupełniona o nowe fakty, opinie i dokumenty. Autor, pochylając się nad skomplikowanymi stosunkami łączącymi (i dzielącymi) oba kraje, nie osądza przedstawianych postaci, nie feruje wyroków, nie propaguje konkretnych koncepcji historycznych. Jego książka może jednak służyć za punkt otwarcia do dyskusji nad problemami wierności i zdrady, tożsamości regionalnej i narodowej, trudnymi wyborami życiowej drogi.

"Czarny orzeł, biały orzeł. Piłkarze w trybach polityki". Autor: Thomas Urban. Wydawnictwo: Śląsk. Liczba stron: 310. Cena: 49 zł. JERZY FILIPIUK