Gospodarka obiegu zamkniętego – dla nas wszystkich i dla środowiska

– GOZ to inwestycja w przyszłość ludzkości, inwestycja w zachowanie planety w dobrej kondycji. Chodzi też o to, by do minimum ograniczyć nasz wpływ na środowisko naturalne – podkreśla wicemarszałek Województwa Małopolskiego Józef Gawron. – Wiele firm doskonale zdaje sobie sprawę z tego, jak ważny jest to obszar życia. Poszukują więc takiego modelu, który będzie idealnie dopasowany do ich działalności.

Żyjemy w czasach, gdy degradacja środowiska – której zresztą sami jesteśmy winni – coraz bardziej postępuje. Na szczęście coraz więcej mówi się również o konieczności podjęcia działań mających na celu powstrzymanie tej degradacji. Jak to zrobić? Kluczem do sukcesu jest m.in. racjonalne wykorzystanie zasobów.

I tu dochodzimy do GOZ – gospodarki o obiegu zamkniętym. To nic innego jak model produkcji i konsumpcji polegający na dzieleniu się, pożyczaniu, ponownym użyciu, naprawie, odnawianiu i recyklingu surowców, materiałów oraz produktów tak długo jak to możliwe. Dzięki temu mogą one wciąż pozostawać w gospodarce i wydłuża się ich cykl życia. Tym samym ogranicza się wytwarzanie odpadów do absolutnego minimum.

A gdy już cykl życia danego produktu dobiega końca, wciąż można go poddać recyklingowi i odzyskać z niego cenne surowce, które następnie wykorzystamy ponownie, np. do produkcji nowych rzeczy. Krótko mówiąc, idea GOZ uwzględnia wszystkie etapy cyklu życia produktu, zaczynając od projektowania, poprzez produkcję, konsumpcję, zbieranie odpadów, aż do ich zagospodarowania.

Takie podejście – jak czytamy na stronie Parlamentu Europejskiego – kontrastuje z tradycyjnym, liniowym modelem ekonomicznym, który opiera się na schemacie „weź – wyprodukuj – użyj – wyrzuć”. Model linearny opiera się na dużych ilościach tanich oraz łatwo dostępnych materiałów i energii. Elementem tego modelu jest także tzw. „planowana zużywalność”, czyli projektowanie produktów w taki sposób, żeby po określonym czasie przestały działać.

Dlatego europarlament wezwał do wprowadzenia środków, które zapewnią, że na rynek będą trafiać produkty wysokiej jakości i trwałe. Unia Europejska pracuje nad przepisami, które mają poprawić gospodarkę odpadami i pomóc w przejściu od gospodarki liniowej do silniejszej gospodarki o obiegu zamkniętym, w której zasoby są zużywane w sposób bardziej zrównoważony.

Jaka wygląda GOZ w praktyce? To nic innego jak np.: „sharing-economy” – współdzielenie, symbioza gospodarcza w myśl zasady „mój odpad twoim surowcem”, wydłużenie cyklu życia produktów, wykorzystanie materiałów pochodzących z recyklingu, zamknięcie obiegu wody, ekoprojektowanie, naprawa i regeneracja czy odzysk energii, jak również choćby gotowanie według zasad „zero waste”.

Wbrew pozorom by budować gospodarkę nowoczesną, innowacyjną, niskoemisyjną i materiałooszczędną, a jednocześnie przyjazną naturze i ludziom, wcale nie potrzeba tak wiele. Z powodzeniem da się to robić tak, by opłacało się i przedsiębiorcom, i zwykłym zjadaczom chleba.

Rozpocząć można np. od takiego projektowania wyrobów, by były solidne i służyły dłużej. Produkty te nie muszą się przecież „psuć” tuż po okresie gwarancji, telefonu nie trzeba wymieniać na nowy model co kilka miesięcy, a butów wyrzucać, gdy tylko zużyją nam się zelówki. Wystarczy pójść z nimi do szewca.

Wydłużenie życia produktu, a więc takie jego zaprojektowanie, by można było go naprawiać, wymieniać zepsute elementy, ulepszać i konserwować, to gigantyczne oszczędności dla domowych i firmowych budżetów, ale także doskonała okazja do powstania firm wytwarzających produkty trwałe, eleganckie, ponadczasowe, a przy tym bardzo solidne, na których można zbudować swoją przewagę na rynku.

GOZ to jednocześnie ważny element ochrony środowiska i naturalnych zasobów, a także naszych kieszeni, by znowu zacząć produkować i sprzedawać części zamienne. Dzięki nim praktycznie każdy wyrób będzie dłuższy cykl życia, a my nie będziemy musieli kupować kolejnych takich samych, jednorazowych produktów.

Więcej informacji o konkursie „GOZ Biznes Lider Małopolski 2023” znajdziesz tutaj:

Zachęcamy do udziału w nim!

Segregowanie odpadów – to również nic skomplikowanego, a potrafi przynieść firmie gigantyczne oszczędności. Odzysk surowców, czyli popularny recykling, to z kolei proces przekształcania odpadów w materiały, a następnie w produkty. Warto też pamiętać, że to, co dla jednej firmy może być odpadem, dla innego przedsiębiorstwa okaże się doskonałym surowcem. Warto pomyśleć i o takim rodzaju symbiozy firm.

Nie można też zapomnieć o upcyklingu, czyli takiej formie przetwarzania odpadów, by powstały z nich produkty o wartości wyższej niż pierwotny wyrób. Jednym z najbardziej znanych tego typu przykładów jest szycie ekskluzywnych toreb np. z banerów reklamowych.

Można również starać się, choć to proces niełatwy, produkować na konkretne zamówienie. W ten sposób w magazynach nie będą zalegały towary, które często nie znajdują nabywców, a do ich produkcji firma musiała wykorzystać i surowce, i energię elektryczną.

Warto również pomyśleć o dzierżawie tego, co się produkuje – w ten sposób kontrahenci danej firmy będą płacić tylko za wynajem lub użytkowanie konkretnego produktu. Jedna firma nie musi więc nic kupować, a druga cały czas – będąc jednocześnie wytwórcą i usługodawcą – na tym zarabia. Produkt jako usługa to kolejny z modeli gospodarki o obiegu zamkniętym.

A co zrobić, jeśli dysponujemy dobrami rzadkimi, np. elektronarzędziami, które tylko od czasu do czasu wykorzystujemy? Wystarczy się nimi podzielić z innymi – możemy je wynająć, wypożyczyć, zamienić. Może warto pomyśleć o uczestnictwie w jakiejś platformie współdzielenia?

To tylko parę przykładów gospodarki o obiegu zamkniętym. Jaka jest jej świadomość wśród małopolskich przedsiębiorców? Czy zdają sobie oni sprawę, że warto stosować zasady GOZ w firmach?

– Wiele firm doskonale zdaje sobie sprawę, jak ważny jest to obszar życia. Poszukują więc takiego modelu, który będzie idealnie dopasowany do ich działalności – zauważa wicemarszałek Województwa Małopolskiego Józef Gawron. – Dlatego poszukujemy m.in. symbioz gospodarczych, czyli mechanizmów, w których odpad z jednej firmy staje się surowcem dla drugiej. Może np. znajdziemy piekarza, który nie będzie marnował ciepła wytwarzanego przez piece, a będzie nim np. podgrzewał wodę. Wszystkich przedsiębiorców zachęcam więc do przyjrzenia się procesom stosowanym w ich firmach. Może już wdrożyli któryś z elementów GOZ, a o tym jeszcze nie wiedzą.

Jak podaje wicemarszałek, Województwo Małopolskie podejmuje działania w tej dziedzinie. Strategia Rozwoju Województwa „Małopolska 2030” jako główne wyzwanie stojące przed naszym regionem wskazuje m.in. zwiększanie świadomości zarówno przedsiębiorców, jak i mieszkańców w zakresie korzyści z jak najszerszego stosowania GOZ. Chodzi też o to, by podjąć działania na rzecz jak najbardziej efektywnego wykorzystania produktów, surowców i odpadów.

– Wspomnę tylko, że w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Małopolskiego na lata 2014–2020 dofinansowywaliśmy, w ramach np. osi Gospodarka Wiedzy czy Przedsiębiorcza Małopolska, te projekty, które realizowały niektóre modele GOZ. Kolejna perspektywa finansowa 2021–2027 to również możliwości do wdrażania projektów z tego obszaru – informuje Józef Gawron.

Jak podkreśla, by upowszechnić model GOZ, niezbędne jest wdrażanie innowacji, począwszy od produkcji, przez wykorzystywanie, a skończywszy na ostatecznym użytkowniku. Tylko w taki bowiem sposób tworzy się „obieg zamknięty”.

Warto wspomnieć, że w Małopolskim Centrum Przedsiębiorczości działają ekodoradcy dla biznesu, którzy służą pomocą przedsiębiorcom m.in. w tematyce gospodarki o obiegu zamkniętym. Województw Małopolskie jest też koordynatorem dwóch dużych projektów zintegrowanych LIFE, gdzie również został położony nacisk na GOZ.

Jak stosuje się GOZ w praktyce? Co zrobić, aby zamknąć obieg surowców w firmie? Jakie modele są już wdrażane przez przedsiębiorców? Czy małopolskie szkoły opracowały rozwiązania zgodne z modelem obiegu zamkniętego, które mogłyby zostać wprowadzone do oferty przedsiębiorców? Na te pytania odpowie organizowany przez „Dziennik Polski” konkurs „GOZ Biznes Lider Małopolski 2023”, którego partnerem głównym jest Małopolskie Centrum Przedsiębiorczości.

To już druga edycja konkursu, który promuje ideę gospodarowania w obiegu zamkniętym. Do udziału w nim zapraszamy małopolskich przedsiębiorców oraz szkoły i placówki prowadzące kształcenie zawodowe – szczególnie szkoły branżowe, centra kształcenia zawodowego i technika, które mogą pochwalić się rozwiązaniami z zakresu GOZ wypracowanymi np. na kółkach naukowych, podczas warsztatów, lekcji technicznych, przy pisaniu prac dyplomowych itp.