Grodzisko

   Jedną z atrakcji Pogórza Wielickiego, u którego podnóży ulokowała się stolica powiatu, jest rozpościerająca się z bezleśnych pogórskich garbów panorama karpackich szczytów - kulminacji Beskidu Średniego oraz Wyspowego. Wybitnym, zwracającym uwagę wzniesieniem, należącym do drugiej z wymienionych grup górskich, jest charakterystyczna, stożkowata kulminacja Grodziska (618 m n.p.m.). Góra ta, nader godna bliższego poznania, stanowi najbardziej ku północy wysunięty szczyt Beskidu Wyspowego, kończący pasmo Ciecienia (829 m); jest ona zarazem najbliższym Wieliczki szczytem beskidzkim - odległym od miasta w linii prostej o ok. 18 km.
   Wspaniały widok ze szczytu Grodziska, budzący zachwyt XIX-wiecznych podróżników, zatracił się ostatecznie w latach powojennych; tylko z okienek pośród niego (młodego lasu porastającego szczyt - przyp. aut.) można objąć olbrzymi i wszechstronny szmat__kraju, który (...) sięga od Bielan z kopcami i gór Kieleckich po Tatry - pisał w 1948 r. o panoramie z Grodziska autor świetnych przewodników K. Sosnowski. Niewielki płaskowyż szczytowy, ograniczony z wszystkich stron stromymi stokami i porośnięty dziś starym lasem, ma charakter dziwnie posępny, nawet w słoneczny letni dzień. Nie tylko wszakże ten nastrój zwraca uwagę przybysza. Doskonale zachowały się tu bowiem ślady potężnego grodziska.
   Miało ono owalny zarys i ok. 50 m średnicy. Wybitne naturalne walory obronne tego miejsca dodatkowo wydatnie wzmocniono dookolnymi, kamiennymi i drewnianymi obwarowaniami oraz rowem. Archeolodzy ustalili, że kulminację tę zajmowały kolejno, od V w. p.n.e. - trzy grody: łużycki, wczesnośredniowieczny oraz średniowieczny; ten ostatni upadł, z nieznanych przyczyn, prawdopodobnie w XIII stuleciu. Ślady dawnego osadnictwa stwierdzono też i w innym rejonie góry.
   Oczywiście, zakorzenione w dziejowych mrokach losy tajemniczego grodu były od dawna przedmiotem miejscowych dociekań i opowieści. Już w 1813 r. J.N. Roztworowski, podróżując po tych stronach, zanotował zasłyszane informacje o okolicznościach zburzenia zamku Grodzisk. Miał to uczynić, po powrocie z wojennej wyprawy, rozsierdzony Władysław Łokietek. W tejże bowiem górskiej warowni schroniła się jego narzeczona - Zbigniewa, zakochana z wzajemnością w kijowskim księciu Jarosławie. Morzeni głodem kochankowie nie dostali się jednak w ręce Łokietka, wybierając samobójczą śmierć w zamkowej studni.
   J. Łepkowski, który dzięki góralskiemu wychowaniu swego konia w 1851 r. wyjechał na szczyt Grodziska, usłyszał od okolicznych włościan znacznie mniej wyrafinowaną, jednak w zarysie podobną historię. Otóż, na Grodzisku w zamczysku mieszkał możny pan (...) Wyjechał na wojnę, a gdy po długiej niebytności wrócił do zamku, zastał w nim gacha, zburzył więc zamek, grzebiąc w jego ruinach żonę i rywala.
   Inna, podobna legenda w roli zdradzonego małżonka widzi jednego z rycerzy Bolesława Śmiałego.
   Ze znacznie młodszymi dziejami wiąże się położona na szczycie symboliczna mogiła partyzantów AK, poległych na Grodzisku podczas walk w 1944 r. (ich szczątki po wojnie ekshumowano i pochowano prawdopodobnie na cmentarzu w Wiśniowej). W czasie wojny na szczycie znajdował się schron partyzancki.
   Od północnego zachodu, z Czasławia-Wżarów (PKS), wyprowadza na szczyt Grodziska w 13 godz. szlak niebieski, wiodący pasmem Ciecienia do Kasiny Wielkiej; schodząc nim na południe, po 20 minutach dotrzemy do skraju lasu ponad osiedlem Do Borsuków, skąd roztacza się urzekająca panorama beskidzkich szczytów.
Tekst i fot. Artur Rotter