Historia filozofii po żydowsku

Mało o niej wiemy, choć w księgarniach niemało o niej książek. Choćby te dwie - autorstwa Adama Lipszyca oraz Daniela H. Franka i Olivera Leamana.
Adam Lipszyc - zajmujący się myślą takich postaci jak Harold Bloom, Gershom Scholem czy Emmanuel Levinas - od lat wykłada kwestie związane ze śladami judaizmu w filozofii XX wieku. Jego książka jest zwięzłym i zarazem przejrzystym wprowadzeniem w niełatwą problematykę. Nawiązując do podstawowych kategorii teologii żydowskiej, stworzenia, objawienia czy zbawienia, Lipszyc omawia poszczególnych filozofów i myślicieli. Przybliża ich postaci widziane przez pryzmat uczestnictwa w budowaniu i wspieraniu tradycji judaistycznej.
W kolekcji trzynastu osób z książki "Ślady judaizmu w filozofii XX wieku" znajdziemy zatem tak znanych intelektualistów, jak Martin Buber, Ernst Bloch, Emmanuel Levinas, Theodor W. Adorno czy Jacques Derrida. Są także portrety neokantysty, Hermanna Cohena, potomka i duchownego spadkobiercy chasydzkich cadyków, Abrahama Joshua Heschela, czy zajętego kwestiami spraw ostatecznych Emila Fackenheima.
Prosty język wywodu Lipszyca skutkuje przede wszystkim przystępnością i komunikatywnością niewielkiej objętościowo książki. Autor nie wchodzi w niuanse, odwołuje się do głównych dzieł, a często wiele kwestii streszcza czy - mając świadomość formy przekazu - przemilcza.
Pod tym względem "Historia filozofii żydowskiej" autorstwa dwóch naukowców z uniwersytetu w Kentucky, Daniela Franka i Olivera Leamana, jest pozycją bardziej wyczerpującą i rozszerzoną.
Kluczem porządkującym wywód profesorów filozofii jest w ich obszernym dziele czas. Podróż przez historię rozpocząć się więc musi od Biblii (autorzy od razu zaznaczają jej ograniczenia w badaniach nad kulturą żydowską), potem następuje wędrówka po świecie hellenistycznym, okresie średniowiecza, poprzez myślicieli odrodzeniowych, fascynujący po dziś dzień mistycyzm żydowski, nowożytne reformy żydowskiej myśli i ich spór z tradycją, aż po żydowską myśl feministyczną.
Lektura obu tych książek, powolna, ale i systematyczna, to świetne ćwiczenie z siły argumentów, jakie raz po raz padają także i w publicznej debacie. Przyjrzenie się tradycji i kulturze żydowskiej z bliska i spokojnie, bez emocjonujących uogólnień, uświadamia, jak mało wiemy. I jak wciąż wiele jest do przeczytania. Zwłaszcza prawie 1000-stronicowy wykład Daniela H. Franka i Olivera Leamana uczy pokory.
Marcin Wilk
Adam Lipszyc, "Ślad judaizmu w filozofii XX wieku", Fundacja im. prof. Mojżesza Schorra, Warszawa 2009; Daniel H. Frank, Oliver Leaman, "Historia filozofii żydowskiej", przeł. Paweł Sajdek, WAM, Kraków 2009.