Jak pozbyć się kłopotliwego spadku?

Po śmierci kogoś z rodziny może się zdarzyć, że otrzymamy spadek. Nie zawsze jest to dobra wiadomość. Możemy odziedziczyć spore długi.

Mogą być kłopoty
Zawsze w równych częściach dziedziczą małżonkowie i dzieci. Na podjęcie decyzji, w jaki sposób przyjąć schedę, jest pół roku od dnia uzyskania przez spadkobiercę informacji o powołaniu do spadku. Spadek po krewnym można przyjąć wprost (czyli bez dokonywania żadnych czynności), wraz z dobrodziejstwem inwentarza, bądź zupełnie go odrzucić. Po upływie tego półrocznego terminu, jeśli nie zostały powzięte odpowiednie kroki, zwyczajowo uznaje się, że spadkobierca przyjmuje spadek. Jest to równoznaczne z brakiem zrzeczenia się odpowiedzialności za długi osoby zmarłej.

Przyjęcie przez spadkobiercę spadku wprost oznacza, że staje się on właścicielem całego majątku razem z długami. Nie odgrywa znaczenia fakt, że długi są większe niż wartość spadku. Przykładowo: dziedziczymy nieruchomość, która jest obciążona hipoteką, to spadkobierca na mocy prawa, jeśli przyjmuje spadek, jest zobligowany do spłaty pozostałego zadłużenia zmarłego (chyba że umowa kredytowa stanowi inaczej).

Jeśli chcemy ustrzec się przed taką sytuacją, przed upływem sześciu miesięcy warto skorzystać z przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza – choć taka droga wiąże się zawsze z dodatkowymi kosztami i czynnościami prawnymi. Spadkobierca staje się właścicielem całego majątku, ale odpowiada za ewentualne długi tylko do wysokości spadku, jaki otrzymał po osobie zmarłej. W ten sposób zawsze dziedziczą spadki małoletnie dzieci. Aby uchylić się od odziedziczonych zobowiązań i skorzystać z dobrodziejstwa inwentarza spadkobierca zobowiązany jest do złożenia odpowiedniego oświadczenia. Sporządzenie inwentarza, czyli spisu aktywów oraz długów spadkowych, zarządza sąd, wykonawcą jest komornik. Należy pamiętać, że koszty komornicze za dokonanie takiej czynności ponosi spadkobierca.

Niestety, w przypadku dziedziczenia nieruchomości z hipoteką – przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza nie rzutuje na nieruchomość obciążoną zapisem hipotecznym. W praktyce oznacza to, że zgodnie z prawem wierzyciel może dochodzić roszczeń z tego tytułu niezależnie od tego, kto jest prawnym właścicielem nieruchomości. Forma przyjęcia spadku nie ma tu znaczenia. Jedynym w tym przypadku najkorzystniejszym rozwiązaniem jest po prostu odrzucenie spadku.

Nie my, to nasze dzieci
W świetle polskiego prawa, spadkobierca wtedy uznawany jest za zmarłego przed spadkodawcą w ten sposób nic nie dziedziczy, a więc nie może odpowiadać za ewentualne długi. Fakt bycia traktowanym przez prawo jak zmarły sprowadza się do tego, że miejsce takiej osoby zajmują jego spadkobiercy. Przykładowo: jeśli mamy dzieci, a zrzekniemy się spadku np. po jednym ze swoich zmarłych rodziców, to nasze miejsce jako spadkobierców osoby zmarłej zajmują właśnie nasze dzieci. W takiej sytuacji nie ma znaczenia, czy są one małoletnie.

Zdaniem Roberta Tomaszewskiego, prezesa zarządu Saveinvest, powyższa sytuacja dokładnie ilustruje, że odrzucenie spadku nie stanowi wcale szybkiego i pewnego uchylenia się od odziedziczenia w spadku długów. Tak naprawdę możliwe jest uwolnienie się tego niedogodnego obowiązku dopiero po jego odrzuceniu przez kolejno: małżonka, rodziców, rodzeństwo, zstępnych (dzieci, wnuki, prawnuki itd.), dziadków zmarłego wraz z ich zstępnymi oraz ewentualnych dzieci małżonka spadkodawcy.

W takiej sytuacji spadek przypada gminie, w której znajduje się ostatnie miejsce zamieszkania zmarłego lub Skarbowi Państwa. Oświadczenie o odrzuceniu spadku można złożyć w sądzie rejonowym właściwym dla miejsca zamieszkania spadkobiorcy lub przed notariuszem. Koszt oświadczenia od jednej osoby wynosi 50 zł, u notariusza dodatkowo należy doliczyć do tej kwoty 23 proc. VAT, plus około 20 zł za wypis aktu notarialnego. Sądem właściwym w takiej sytuacji jest sąd rejonowy.