Jeśli dokucza pęcherzyk żółciowy

Zdrowie na talerzu

Kolka żółciowa pojawia się zwykle po spożyciu obfitego, bogatego w tłuszcze posiłku. Ból zlokalizowany jest najczęściej w okolicy prawego podżebrza i promieniuje do prawej łopatki. Towarzyszą mu często nudności i wymioty, podwyższona temperatura. Przyczyną kolki są kamienie żółciowe. O zaleceniach żywieniowych w chorobach pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych mówi dietetyczka z Polskiego Towarzystwa Dietetyki mgr Helena Ciborowska.

W pęcherzyku żółciowym tworzą się złogi złożone z cholesterolu i barwników żółciowych z domieszką soli wapnia. Mniejsze kamienie nie wywołują zwykle dolegliwości, zazwyczaj przemieszczają się do jelita i zostają wydalone na zewnątrz organizmu. Niekiedy jednak występują zmiany zapalne i objawy w postaci napadów bólowych, zdarza się również, że kamień utknie w przewodzie żółciowym utrudniając przepływ żółci. Leczenie kamicy żółciowej może być operacyjne lub zachowawcze. Dużą rolę w terapii odgrywa dieta.

Dieta w stanach ostrych

Przez pierwszą dobę choremu podaje się tylko ciepłe płyny: słodzoną herbatę z cytryną, słodkie soki owocowe. Druga doba: dieta kleikowo-owocowa. Kleiki przygotowuje się z kaszy jęczmiennej, z kaszy manny, ryżu, płatków owsianych. Powinny być przecedzone; jeśli lekarz zaleci, należy kleiki przecierać. Oprócz kleików podaje się przetarte kompoty z jabłek gotowanych lub pieczonych, soki owocowe. Od trzeciej do piątej doby nadal stosuje się dietę kleikowo-owocową, wprowadzając niewielką ilość chudego mleka, chudego twarożku i masła.
W następnych dniach sposób żywienia ulega rozszerzeniu, stopniowo przechodząc do diety łatwo strawnej, z ograniczeniem tłuszczu i błonnika pokarmowego.
Niekiedy w stanach ostrych, zwłaszcza przy uporczywych wymiotach, wskazane jest żywienie pozajelitowe (drogą dożylną), po czym przez kilka dni zamiast kleików można choremu podawać bezresztkowe diety przemysłowe.

Dieta w stanach przewlekłych

- W przewlekłym zapaleniu pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych, w towarzyszącej stanom zapalnym kamicy żółciowej, w chorobie nowotworowej pęcherzyka i przewodów żółciowych stosuje się dietę łatwo strawną, z ograniczeniem tłuszczu, błonnika pokarmowego, cholesterolu i kwasu szczawiowego - mówi Helena Ciborowska i dodaje, że ilość kalorii w diecie nie ulega obniżeniu. - Wartość energetyczna diety wynosi około 2000 kcal - wskazuje dietetyczka. - Posiłki powinny mieć temperaturę umiarkowaną, należy je spożywać pięć razy w ciągu dnia, w niewielkich objętościach.
\*Białko podaje się ok. 1 g na 1 kg masy ciała, czyli przeciętnie 70 - 80 g na dobę. Dostarcza ono 13 - 16 proc. energii dobowego zapotrzebowania.
\*Tłuszcze, ze względu na gorsze trawienie i wchłanianie, ogranicza się do 40 g na dobę. Składnik ten pokrywa dobowe zapotrzebowanie energetyczne tylko w 16 proc. Prawie połowę tłuszczu dostarczają produkty białkowe: mięsa, wędliny, ryby, drób, sery, mleko. Resztę tłuszczu w postaci oliwy z oliwek, olejów (rzepakowego bezerukowego, słonecznikowego, sojowego, z pestek winogron), ponadto masła, margaryn miękkich, powinno się spożywać ok. 20 - 25 g na dobę. Boczek, słoninę, smalec, łój, kwaśną śmietanę, zabielacze do kawy (śmietankę w proszku) całkowicie eliminujemy z diety.
\*Węglowodany uzupełniają zapotrzebowanie energetyczne. Lepiej tolerowane są węglowodany złożone - skrobiowe, pochodzące z produktów zbożowych. Węglowodany występujące w cukrze, miodach, słodyczach sprzyjają tworzeniu się kamieni żółciowych i jemy je w ograniczonych ilościach.
\*Z diety wykluczamy produkty z dużą ilością błonnika, np. pieczywo razowe, grube kasze, owoce i warzywa w postaci surówek. Wyjątek stanowi kamica żółciowa bezobjawowa - wówczas dieta z większą ilością błonnika zwiększa perystaltykę jelit, wobec czego tworzy się mniej soli żółciowych wchodzących w skład kamieni.
\*Ważną rolę odgrywają witaminy, zwłaszcza C i A. Podajemy choremu soki i przeciery z owoców jagodowych, cytrusowych, pomidory bez skórki, marchew, dynię.
\*Przeciwwskazane są produkty bogate w cholesterol (powodują silne skurcze pęcherzyka, nasilając dolegliwości): żółtka jaj, podroby, sery żółte, śmietana, tłuste mleko, tłuste jogurty, tłuste sery twarogowe, tłuste mięso, skóra z drobiu.
\*Należy ograniczyć produkty zawierające duże ilości kwasu szczawiowego: szpinak, szczaw, rabarbar.
\*Generalnie, z diety chorego wykluczamy produkty i potrawy: ciężko strawne (smażone, pieczone, tłuste); długo zalegające w żołądku (m. in. pierogi, grube makarony, zacierka); wzdymające (suche nasiona roślin strączkowych, warzywa kapustne), warzywa cebulowe, gruszki, czereśnie, ogórki, pieczywo żytnie, potrawy ostro przyprawione.

Gotujemy w wodzie lub na parze

albo w naczyniach bez wody, dusząc bez obsmażania na tłuszczu. - Można też piec w folii, w pergaminie, na rożnie, ruszcie lub w kombiwarze - radzi Helena Ciborowska. - Tłuszcz w zalecanych ilościach dodaje się do gotowanych potraw w postaci surowej. Zupy i sosy przygotowujemy tylko na wywarach warzywnych, podprawiamy zawiesiną z mąki i mleka. Do potraw, które nie mogą obejść się bez jajek, dodajemy tylko białko. Warzywa i owoce podaje się w postaci soków oraz gotowane i rozdrobnione. Pieczywo razowe zastępujemy pszennym, jasnym. I zawsze należy pamiętać, że dieta powinna pokryć zapotrzebowanie na wszystkie niezbędne składniki odżywcze oraz zapewnić utrzymanie należytej masy ciała.

Przykładowy jadłospis

I**śniadanie: zupa mleczna z kaszą manną, pieczywo pszenne, jajecznica (tylko białka jaj), marmolada, owoce, herbata; II**śniadanie: kanapka z chudą wędliną na liściu sałaty, napój pomidorowy; Obiad: zupa jarzynowa z lanym ciastem na białkach, bitki cielęce, ziemniaki puree, buraczki, sok owocowy; Podwieczorek: kisiel mleczny; Kolacja:** makaron nitki z przecierem truskawkowym, herbata z mlekiem. (DD)