Kasba

Jakub Ciećkiewicz: AFRYKAŃSKI DLA POCZĄTKUJĄCYCH (12)

"Dziwi się pan, że u nas nie ma turystów?" - zagaduje siedzący przy sąsiednim stoliku inżynier Rekhis Moluoud. "A podoba się panu w Tunezji? To przecież nie jest kraj lecz produkt turystyczny. Albo Maroko - to Europa. My jesteśmy bogatym, wielkim narodem...".

Kelner przynosi widokówki przedstawiające najpiękniejsze miejsca w Algierii - góry Wielkiej Kabylii, obsypane przylegającymi do siebie białymi domkami Berberów, rzymskie ruiny w Tipazie i Timgadzie, Turkusowe Wybrzeże, Oran - "zupełnie nietypowe miasto, ostoja luzactwa i zabawy", portrety saharyjskich Tuaregów, wreszcie tajemniczy M'zab, gdzie od 1011 roku, w ni to oazach, ni to klasztorach, mieszkają islamscy protestanci, strażnicy najczystszej wiary... "Chciałbym kiedyś poznać cały kraj - rozmarza się Rekhis. Zazdroszczę panu...". Algieria fascynuje Algierczyków. Są z niej dumni, jak z Zinedine Zidane'a.

2. Spacer po Kasbie zaczyna się przed posterunkiem policji, gdzie czeka już grupka Niemców, 70-letni dziadek-guid, dukający coś bełkotliwie z przewodnika po angielsku i kierowniczka biura turystycznego, nieustannie poprawiająca go po francusku. Co pewien czas oboje zaczynają się kłócić po arabsku, ale i tak nikt ich nie słucha, bo wszyscy wyczekują na obstawę.

W dole widać monumentalną cytadelę, a jeszcze niżej szmaragdową zatokę i dawny port piracki - prawdziwą zmorę Morza Śródziemnego. Tak. Algierskie państwo, zorganizowane w XVI wieku przez tureckich korsarzy, przez 300 lat upokarzało Europę porywając statki.

Zdobywać Algier próbował bezskutecznie Karol V; w XVII wieku Białe Miasto trzykrotnie atakowali Francuzi, sto lat potem Hiszpanie i Duńczycy, a w XIX w. Anglicy. W końcu państwa europejskie, w zamian za nietykalność statków, zgodziły się płacić poniżające podatki. Algier był nie do pokonania.

No, wreszcie... pojawiają się 3 policjanci z bronią i krótkofalówkami. Po chwili konwój ginie w plątaninie białych, wąskich uliczek. Częściej jednak szarych, brudnych i śmierdzących, ze względu na sterty śmieci i brak kanalizacji. Przed domami wystają młodzi, nieogoleni mężczyźni, ubrani w dresy, patrzący spode łbów, palący papierosy... Atmosfera jest przygnębiająca. Kasba to dziś dzielnica kryminalna.

3. Z portu widać rozległą cytadelę - Twierdzę Algier. Wygląda groźnie, ale wspaniale na tle biało-niebieskich willi. Jak doszło do zdobycia niezwyciężonego miasta? W okolicznościach operetkowych - no i przez przypadek. Rządzący krajem dej Hussein sprzedawał Francji zboże za pośrednictwem żydowskiej spółki, która oszukiwała obie strony. Wysyłała, co prawda, transporty z pszenicą, ale potem nasyłała na nie korsarzy, którzy po drodze konfiskowali cały towar. Statki przypływały więc do Marsylii ograbione, a zboże wracało do sprzedawców. Francuzi płacili. Dej nie dostawał grosza. W końcu, rozzłoszczony, pacnął francuskiego konsula miotełką na muchy. Zdarzyło się to w 1827 roku i było zniewagą tak straszną, że historycy "packę" zastąpili "wachlarzem". A coup d'eventail - stało się pierwszą przyczyną późniejszego podboju.

25 maja 1830 sto okrętów wojennych stanęło pod Algierem. Na szczęście dla Francuzów, w skutek silnego wiatru, armia wylądowała 20 km dalej. Dzięki temu cytadela okazała się nieprzydatna, a ekspedycja karna łatwo pokonała zastępy janczarów. Władca zbiegł. Na placu boju zostali Arabowie, mówiący niezrozumiałym językiem i słuchający wyłącznie swych imamów.

Traktat pokojowy, zawarty z miejscową ludnością, przygotowali: 28-letni Aleksander Walewski: syn Napoleona, oficer powstania listopadowego, kapitan 2 pułku strzelców afrykańskich, oraz 26-letni potomek proroka, syn świętego, sułtan i teolog: Abd el Kader. Sporządzona przez nich ugoda była dość niezwykła. Wersja francuska traktatu stwierdzała, że Kader "uznaje władzę Paryża". W wersji arabskiej, można było przeczytać: "Władca wierzących wie, że sułtan jest wielki".

Abd el Kader, bohater wiersza Norwida, opisywany z atencją przez Władysława Zamoyskiego: "twarz Chrystusowa, czarna broda, niebieskie oczy, rysy delikatne, rozmowa jego zajmująca", bronił Arabów przed dominacją Francji aż do 1847 roku.

Czas żegnać piękny Algier. Szkoda!