Kopernik i jego świat. Krakowskie eksponaty w Warszawie

Z okazji obchodzonej w tym roku 550. rocznicy urodzin Mikołaja Kopernika (1473) Zamek Królewski w Warszawie przygotował wystawę zatytułowaną „Kopernik i jego świat”. Ukazuje ona postać i dorobek tego niezwykłego uczonego oraz realia epoki, w której żył i działał.

Ekspozycja została podzielona na części opowiadające o poszczególnych zawodowych aktywnościach Kopernika. Są to kolejno: 1. Gabinet lekarski, 2. Żywot kanonika, 3. Pracownia astronomiczna, 4. Przedsionek gabinetu Kopernika, 5. Gabinet Kopernika oraz 6. Recepcja jego postaci w kolejnych wiekach.

Na wystawie prezentowanych jest prawie 170 unikatowych eksponatów wypożyczonych z ponad 20 polskich oraz zagranicznych ośrodków muzealnych i naukowych, m.in. z Biblioteki Narodowej, Muzeów Narodowych w Krakowie i Warszawie, Muzeum UJ, florenckiego Muzeum Galileusza, Mathematisch-Physikalischer Salon w Dreźnie oraz Germanisches Nationalmuseum w Norymberdze.

Wśród eksponatów są trzy wydania najważniejszego dzieła astronoma „O obrotach sfer niebieskich” (w tym najważniejsze, pierwsze), a także jego traktat ekonomiczny oraz inne cenne starodruki. Część z nich należała do kolekcji astronoma i zawiera jego odręczne adnotacje. Cztery z nich zostały wypożyczone przez Bibliotekę Uniwersytecką w Uppsali.

Jest wśród nich tom „Preclarissimus liber elementoruim Euclidis”, zawiera dwie wspólnie oprawione księgi: inkunabuły „Elementy geometrii” oraz „O sądzie gwiazd” arabskiego astrologa Haly’ego Abenragela (X/XI w.).

Księga pochodzi z kolekcji Kopernika i zawiera jego ręczne adnotacje. Została prawdopodobnie nabyta przez astronoma w Krakowie podczas studiów w latach 1491–1495. Wskazuje na to oprawa o charakterystycznym krakowskim stylu. Na pierwszym arkuszu wolumin podpisany jest imieniem Kopernika.

Wspomniane cztery starodruki zostały zrabowane przez Szwedów we Fromborku w 1626 r. i jako łup wojenny trafiły do Uppsali. Księgi te znalazły się w Polsce po raz pierwszy od XVII w.

Są też zabytkowe przyrządy naukowe z epoki, w tym astrolabium z XV w. i instrumenty pomiarowe należące do Michała Anioła (XVI w.).

Głównym elementem części poświęconej dziełom sztuki związanym z postacią Kopernika jest słynny obraz Jana Matejki „Astronom Kopernik, czyli rozmowa z Bogiem”, wypożyczony z Collegium Novum Uniwersytetu Jagiellońskiego. To pierwsza w historii prezentacja tego płótna na Zamku Królewskim w Warszawie.

Zbiega się ona ze 150-leciem powstania tego dzieła (1873), będącego darem dla Uniwersytetu Jagiellońskiego. Z kolei czasy studiów astronoma na Uniwersytecie Krakowskim ukazano przez dzieła sztuki obrazujące stan ówczesnej nauki i atmosferę kulturalną Krakowa końca XV stulecia. Muzeum UJ jest współorganizatorem wystawy.

Ekspozycji towarzyszy katalog, w którym znalazły się teksy napisane przez krakowskich badaczy: prof. Michała Kokowskiego z PAN („Dokonania Mikołaja Kopernika w astronomii matematycznej i fizycznej”), Grzegorza M. Kowalskiego z Wydziału Prawa UJ („Jurysta Mikołaj Kopernik. Dlaczego studia na fakultecie prawniczym uformowały astronoma wszech czasów?”), Ryszarda W. Gryglewskiego z Collegium Medicum UJ

(„Medycyna w czasach Mikołaja Kopernika”) oraz dyrektora Muzeum UJ prof. Krzysztofa Stopkę („Uniwersytet Krakowski w czasach Mikołaja Kopernika”),

Wystawa, której otwarcia dokonali wspólnie 24 kwietnia dyrektor Zamku Królewskiego prof. Wojciech Fałkowski oraz rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego prof. Jacek Popiel, prezentowana jest w monumentalnej sali Zamku Królewskiego mieszczącej niegdyś bibliotekę królewską Stanisława Augusta Poniatowskiego. Można ją oglądać tam do 30 lipca.