Akta sprawy mają już 21 tomów. Znalazły się w nich głównie archiwalne dokumenty przekazane przez Czechów i Słowaków. To m.in. informacje dotyczące funkcjonariuszy Czechosłowackiej Straży Granicznej, meldunki, raporty, a także protokoły z sekcji zwłok osób, które zginęły podczas próby nielegalnego przekroczenia granicy Czechosłowackiej Republiki Socjalistycznej (CSRS) z Austrią.
W trwającym od maja 2016 r. śledztwie IPN w Krakowie udało się ustalić, że było wśród nich co najmniej 31 Polaków. Listę tę otwiera 34-letni Kazimierz Markiewicz vel Strezivilk zastrzelony 23 marca 1950 r. przez pograniczników. Zamyka zaś 41-letni Franciszek Grzegorz Cziumolik, który poniósł śmierć 23 sierpnia 1965 r. po zetknięciu z rozciągniętymi wzdłuż granicy drutami, przez które przepływał prąd o napięciu 5000 voltów. Były ich trzy rzędy, prąd o napięciu 5000 V płynął tylko przez środkowy. Na śmiertelną pułapkę natrafiało się więc wtedy, kiedy już się zdawało, że sforsowanie granicznej przeszkody nie będzie problemem. Tak zginęła większość Polaków, którzy za komuny tą drogą usiłowali przedostać się na Zachód.
– Śledztwo posuwa się do przodu, choć powoli, bo uzależnione jest od pomocy prawnej udzielanej przez Czechów i Słowaków, którym musimy wysyłać ponaglenia. A wszystko, co dało się zrobić w Polsce, zostało zrobione – mówi prokurator Wojciech Pardyak z Oddziałowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Krakowie.
Udało się dotrzeć do członków rodzin 6 osób, które zginęły na granicy CSRS i Austrii (w większości było to rodzeństwo ofiar). Z ich zeznań wynika, że tylko w jednym przypadku powodem ucieczki na Zachód były szykany ze strony Służby Bezpieczeństwa. Zwykle chodziło o emigrację ze względów ekonomicznych.
– Tak można przypuszczać, bo wszystko przygotowywane było w tajemnicy przed rodziną. Uciekinierzy nie chcieli ujawniać szczegółów, żeby na bliskich nie spadły represje SB. A ci o ucieczce dowiadywali się zwykle dopiero, kiedy wopiści przychodzili do domu z informacją o śmierci przekazaną przez Czechosłowaków – mówi prok. Wojciech Pardyak.
Głównym celem śledztwa IPN jest postawienie w stan oskarżenia osób odpowiedzialnych za stworzenie i funkcjonowanie ogrodzenia pod napięciem na granicy CSRS z Austrią. Wiadomo, że w 2005 r. zmarł pomysłodawca „elektrycznej granicy” generał major Ludvik Hlavacka. Żyje natomiast były szef czechosłowackiego MSW, odpowiedzialny za funkcjonowanie w tym czasie Straży Granicznej – Lubomir Štrougal.
Kilkadziesiąt osób niższej rangi – poborowych służących na granicy, ich dowódców – znalazło się na liście, którą Instytut wysłał do śledczych w Czechach i Słowacji. Chodzi o ustalenie adresów ich pobytu, a później przesłuchanie w ramach Europejskiego Nakazu Dochodzeniowego. Po analizie zeznań okaże się, czy będzie im można postawić zarzuty. A sprawa jest poważna, bo w myśl ustawy o IPN chodzi o zbrodnię komunistyczną będącą jednocześnie zbrodnią przeciwko ludzkości.
Podjęto też starania o ustalenie miejsca pochówków Polaków. Nie ma szans na odnalezienie szczątków tych, których pochowano na cmentarzu w Bratysławie; Słowacy twierdzą, że groby dawno zlikwidowano. Nie ma na razie odpowiedzi od Czechów. Platforma Europejskiej Pamięci i Sumienia (to dzięki jej informacjom IPN prowadzi to śledztwo) ustaliła, iż sześcioro Polaków spoczywa w Brnie.
Czy będą ekshumacje? Tego nie wiadomo. – W latach 1952--1965, kiedy funkcjonowała zapora elektryczna, obowiązywały specjalne przepisy o postępowaniu z osobami, które zginęły przy próbie pokonania granicy. Ich ciała miano chować w bezimiennych grobach lub poddawać kremacji, a prochy rozsypywać. Chodziło o to, by rodzina ani nikt inny nie dowiedział się, gdzie jest miejsce pochówku – mówi prok. Wojciech Pardyak.
Lista Polaków, którzy zginęli na granicy czechosłowacko–austriackiej i czechosłowacko–niemieckiej w latach 1950 – 1975
1. Kazimierz Markiewicz vel Strezivilk - 34 lata zastrzelony, 23 marca 1950 r. (5 brygada), osoba posiadająca praw. fałszywy polski paszport (przy zwłokach znaleziono dokumenty wystawione przez Amerykanów, sugerujące ich służby wywiadowcze)
2. Józef Korniluk – ur. 26.03.1901 w Żerocinie, powiat Radzyń, 51 lat, porażony prądem w dniu 11 września 1952 r (5 brygada), błędnie podawany w spisach czechosłowackich służb jako Kormiluk, lat 31, ost. m. zam. Kobryń ul. Kolejowa.
3. Tadeusz Golec vel Golcz– ur. 7.10.1935 r. 18 lat, porażony prądem na zasiekach w dniu 28 sierpnia 1953 r. (10 brygada)
4. Henryk Sawiński – ur. 3.03.1920 r w Aleksandrowie, 33 lata, porażony pradem na zasiekach w dniu 4.12.1953 r. (15 brygada) ost. m. zam. Wels – Austria, (uwaga: przejście z Austrii do Czechosłowacji)
5. N.N. 25 -35 lat, porażony prądem na zasiekach 5.11.1955 .r (4 brygada ) (uwaga: narodowość określono na podstawie drobnych rzeczy pochodzenia polskiego )
6. Stanisław Szczotka – 21 lat, urodzony 6.05.1935 r., porażony prądem na zasiekach w dniu 11 lipca 1956 r. (4 brygada)
7. Roman Dzidycz – 36 lat, ur. 30.04.1930 r. w Chodaczkowie Wlk, powiat Tarnopol, porażony prądem na zasiekach 3 sierpnia 1956 r. (4 brygada) ( uwaga: nieodnotowany na tablicy pamiątkowej w Mikulovie )
8. Mieczysław Alojzy Drążkowiak, ur. 23.05.1929 r. w Ruchocicach k. Poznania, 27 lat, porażony prądem na zasiekach w dniu 30 sierpnia 1956 r. (4 brygada), ost. m. zam. Rawicz , ul. Kamieńskiego 13
9. Józef Gilewicz vel Kilewicz, ur. 5.11.1923 w Katowicach, 34 lata, porażony prądem na zasiekach 6 sierpnia 1957 r. (4 brygada)
10. Marian Grabowski, ur. 10.05.1933 r w powiecie łomżyńskim, 24 lata, porażony prądem na zasiekach 3 września 1957 r (4 brygada ), ost. m. zam. Bytom- bbd.
11. Józef Sell, ur. 7.01.1937 r, 21 lat, porażony prądem na zasiekach w dniu 10 czerwca 1958 r (4 brygada )
12. Helmut Witek vel Wittek, ur. 27.11.1937 r,20 lat, porażony prądem na zasiekach w dniu 20 lipca 1958 r (4 brygada)
13. Franciszek Łukaszek, ur. 18 września 1930 r w Katowicach, 28 lat. Porażony na zasiekach w dniu 22 lipca 1958 r (11 brygada)
14. Bronisław Bronczik, 30 lat, porażony prądem na zasiekach w dniu 3 czerwca 1959 r (4 brygada)
15. Jan Bryzychcy, ur. 14 marca 1940 r w Poznaniu, lat 19, porażony prądem na zasiekach w dniu 16 września 1959 r (15 brygada)
16. Jan Ignacy Mrohs, ur. 29.05.1938 r w Warmuntowicach, 22 lata. Porażony prądem na zasiekach w dniu 1 sierpnia 1960 r. (11 brygada).
17. Adam Troszok vel Troczok, w dok. czechosłowackich także Trzosok, Trozsok ur. 28.11.1936 r w Wiśle, 24 lata, porażony prądem na zasiekach w
dniu 6 października 1960 r. ( 10 brygada ) ciało ujawniono razem z Władysławem Makula
18. Władysław Makula , wiek nieznany, porażony prądem na zasiekach w dniu 6 października 1960 r (10 brygada) , ciało ujawniono razem z Adamem Troszok
19. Paweł Medwid, ur. 3.05.1939 r w Uhryniowie – Ukraina, 22 lata , porażony prądem na zasiekach w dniu 11 lipca 1961 r (11 brygada)
20. Antoni Stanisław Lata vel Łata, ur. 11.07.1929 r w Kosowie, powiat Włoszczowa, 32 lata, porażony prądem na zasiekach w dniu 14 lipca 1961 r (4 brygada)
21. Jan Karol Romanczik, ur. 28 05. 1939 r w Kędzierzynie Koźlu, 22 lata, porażony prądem na zasiekach w dniu 12 września 1961 r. (4 brygada)
22. Marian Gawlicki vel Gawliczky, ur. 6.01.1923 r, 38 lat, porażony prądem na zasiekach w dniu 23 września 1961 r (15 brygada) w dokumentach czechosłowackich przy narodowości widnieje znak zapytania.
23. Jan Pietka vel Piętka, 22 lata, data ur. nieznana, porażony prądem na zasiekach w dniu 2 listopada 1961 r (4 brygada)
24. Tadeusz Bernat, w dokumentach czechosłowackich Bernard, ur. 12.04.1953 r w Markowej, 29 lat, porażony prądem na zasiekach w dniu 13 sierpnia 1962 r, ost. m. zam. Strzegom , ul. Brzegowa 20.
25. Bolesław Lipski, ur. 14.07.1933 r w Osięcinach, powiat Radziejów Kujawski, 30 lat, porażony prądem na zasiekach w dniu 22 lipca 1963 r. (4 brygada)
26. Józef Holota, ur. 27.09.1931 r. w Saint – Maime – Francja, 33 lata, porażony prądem na zasiekach w dniu 6 czerwca 1964 r. (11 brygada)
27. Franciszek Majcherek, ur. 13.08.1926 r w Krzyżowej, 38 lat , porażony prądem na zasiekach w dniu 24 czerwca 1964 r (4 brygada)
28. Franciszek Zeman, ok. 40 lat, brak daty urodzenia, porażony prądem na zasiekach w dniu 30 września 1964 r. ( 15 brygada )
29. Ewdard Bil vel Bilt, ur. 8.09.1924 r, 40 lat, porażony prądem na zasiekach w dniu 7 października 1964 r. (4 brygada)
30. Franciszek Grzegorz Cziumplik, 41 lat, brak daty urodzenia, miejsce urodzenia - Konarzyce, porażony prądem na zasiekach w dniu 23 sierpnia 1965 r ( 15 brygada )
31. Józef Kolarczyk – brak bliższych danych
KONIECZNIE SPRAWDŹ:
Dołącz do nas na Facebooku!
Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!
Dołącz do nas na X!
Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.
Kontakt z redakcją
Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?
