Kraków. Pochód inauguracyjny UJ wpisany na listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego

Jak podkreśliła uczelnia informując o wpisie, to pierwsza inicjatywa akademicka w gronie chronionych praktyk i zwyczajów.

- Chwalimy się na co dzień wspaniałymi budynkami, które przypominają historię uniwersytetu, ale ta historia jest związana z pewnymi zwyczajami i pochód inauguracyjny to jest jeden z najpiękniejszych zwyczajów, który wpisał się nie tylko w historię naszego uniwersytetu, naszego miasta, ale myślę, że całej Polski, a nawet Europy - mówił w poniedziałek rektor UJ prof. Jacek Popiel. Dodał, że tradycją tą zachwycają się przedstawiciele innych uniwersytetów europejskich.

Rektor zauważył, że wpisu dokonano w roku, w którym UJ świętuje 660. rocznicę powstania. Według prof. Popiela umieszczenie pochodu na liście niematerialnego dziedzictwa kulturowego jest gwarancją, że tradycja ta będzie kontynuowana.

Zastępca dyrektora Muzeum UJ dr Joanna Ślaga podkreśliła, że wpis jest nie tylko wyróżnieniem, ale i zobowiązaniem. Nowe wpisy na listę są weryfikowane przez pięć kolejnych lat. Uczelnia będzie też opracowywać wnikliwe prace naukowe na temat zwyczaju, ponieważ wciąż pojawiają się nowe świadectwa dokumentalne z nim związane.

- Będąc w gronie muzeów akademickich chcemy zbudować porozumienie z innymi jednostkami, mającymi podobne ceremoniały. Szczególnie chcemy skupić się na Krakowie, ponieważ tu kilka jednostek wywodzi się z Uniwersytetu Jagiellońskiego - zapowiedziała zastępca dyrektora Muzeum UJ, które wnioskowało o wpisanie pochodu na listę.

Agata Mucha z Narodowego Instytutu Dziedzictwa uważa, że wpis tradycji akademickiej nakłoni inne ośrodki akademickie, także w Europie, do wnioskowania o zamieszczenie ich zwyczajów na liście.

- Myślę, że to początek drogi ukazywania dziedzictwa akademickiego Krakowa - dodał Witold Górny z Narodowego Instytutu Dziedzictwa.

Co roku 1 października jest dniem uroczystej inauguracji nowego roku akademickiego. W tym dniu z Collegium Maius UJ - najstarszego budynku uniwersyteckiego - wyrusza pochód profesorski. W orszaku idą w profesorowie wszystkich 16 wydziałów. Przemarsz rozpoczyna najmłodszy wydział, dalej idą kolejne, aż do najstarszych - lekarskiego i prawniczego. Uroczysty pochód zamyka rektor uczelni, przed którym niesione są najstarsze berła rektorskie w Europie. Jak podkreśla uczelnia, jest to jedyna w ciągu roku okazja, aby zobaczyć profesorów i władze Uniwersytetu występujących w tradycyjnych togach, których kolory symbolizują każdy z szesnastu wydziałów.

Barwny pochód uczonych przemierza ul. św. Anny, Planty, zatrzymuje się przy Collegium Novum, by złożyć wieńce pod Dębem Wolności i tablicami pamiątkowymi m.in. poświęconymi ofiarom II wojny światowej pochodzącym z grona profesorskiego uczelni Drugiej Rzeczypospolitej. Następnie profesorowie udają się ulicami Krakowa do auli Auditorium Maximum, gdzie odbywa się uroczysta inauguracja nowego roku akademickiego. Na zakończenie swojego przemówienia Magnificencja Rektor UJ wypowiada tradycyjną formułę: "Quod felix, faustum, fortunatumque sit" - (Oby wypadło dobrze, szczęśliwie i pomyślnie) w nowym, rozpoczętym, roku akademickim.

Pierwszy uroczysty pochód w dniu inauguracji roku akademickiego na Uniwersytecie Jagiellońskim odbył się 7 października 1886 roku, kiedy to profesorowie przeszli w orszaku z Collegium Physicum do kolegiaty św. Anny, w której odprawiono mszę świętą. Następnie udali się do Collegium Nowodworskiego, w którym odbyły się główne uroczystości inauguracji nowego roku akademickiego. Jak zaznacza uczelnia, chociaż pierwszy pochód inauguracyjny w najstarszej polskiej uczelni miał miejsce w II połowie XIX wieku, to pewne jego elementy funkcjonowały w tradycji akademickiej już w epoce staropolskiej. Na przestrzeni niemal 140-letniej tradycji zdarzały się przerwy w organizowaniu pochodu inauguracyjnego spowodowane zawieruchami dziejowymi jak I i II wojna światowa czy okres stalinowski i pierwsze lata po nim.

- O ile zmianie ulega liczba biorących udział w pochodzie osób, przybywa wydziałów, a tym samym barwnych tóg i insygniów, niezmienna jest formuła organizacyjna i cel wydarzenia. To dzień pokazujący tradycję najstarszej wspólnoty akademickiej oraz istotę jej obecności w krajobrazie miasta i regionu. To nie tylko celebracja kolejnego roku akademickiego, to przede wszystkim prezentacja poczucia dumy z przynależności do tej grupy akademickiej, jak również pochwała dla osiągnięć naukowych, z których efektów korzystamy wszyscy - mówi dr Joanna Ślaga, zastępca dyrektora Muzeum UJ.

Rektor UJ prof. Jacek Popiel zwraca uwagę, że pochód profesorski jest "jednym z niewielu momentów, kiedy wszyscy - zarówno akademicy, jak i niezwiązani z uczelnią mieszkańcy podwawelskiego grodu, a także odwiedzający go turyści - mogą naprawdę poczuć, że Uniwersytet Jagielloński i Kraków pozostają ze sobą mocno, nierozerwalnie, niemal organicznie, związane".

Krajowa lista niematerialnego dziedzictwa kulturowego tworzona jest od 2014 r. według zasad przyjętych w związku z Konwencją UNESCO, ma charakter informacyjny. Prowadzi ją Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego we współpracy z Narodowym Instytutem Dziedzictwa.

W 2014 roku ogłoszono pierwsze wpisy na tę listę. Wśród nich znalazło się szopkarstwo krakowskie i pochód Lajkonika. Obecnie lista liczy 86 wpisów (wraz z pochodem UJ), dokumentujących żywe tradycje i dziedzictwo naszego kraju, zgłaszane przez pielęgnujące je wspólnoty. Na liście znajdują się różnorodne zjawiska związane z praktykowaniem tradycji, rzemiosła, kultywowaniem wierzeń i pamięci historycznej, a także działalnością muzyczną, widowiskową, językową.

W dwóch ostatnich latach na listę trafiły z Małopolski: tkanie rękawic furmańskich przez Górali Czarnych, tradycja wyplatania koszów wikowych w Ciężkowicach, bobowska koronka klockowa, tradycje Barbórkowe oraz kult św. Kingi wśród górników solnych kopalni w Bochni i Wieliczce, tradycje flisackie na Dunajcu.

Drożejące mieszkania w Polsce