Książ Wielki. Szansa dla synagogi

Obiekt, położony bardzo blisko centrum miejscowości, sprawia wrażenie zupełnej ruiny. Pozostały z niego gołe mury i rumowisko desek zamiast stropu.

To efekt jednej z ostatnich zim, gdy zadaszenie zawaliło się pod ciężarem śniegu. Nic dziwnego, że Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanego wydał nakaz rozbiórki budynku, ogrodził go taśmą, a na murach pojawiły się tabliczki z zakazem wstępu i informacją, że obiekt grozi zawaleniem. Zresztą już wiele lat temu, ze względów bezpieczeństwa, wejście do bożnicy zostało zamurowane, aby nikt nie mógł wchodzić do środka.

Zrujnowana synagoga należy do właściciela krakowskiej firmy, zajmującej się produkcją kosmetyków. Obiekt kupił kilka lat temu od krakowskiej Gminy Żydowskiej.

- Kilkanaście lat temu, gdy budynek był jeszcze własnością komunalną, mieliśmy na niego kupca. Na parterze chciał urządzić muzeum, a na górze mieszkania. Procedura przetargowa była już w toku, ale została zablokowana. Budynek został gminie odebrany i przekazany Gminie Żydowskiej. A ta następnie sprzedała go obecnemu właścicielowi - przypomina najnowsze dzieje bożnicy wójt Książa Wielkiego Marek Szopa.

W ostatnich tygodniach pojawiła się nadzieja, że zabytkowy budynek może jeszcze zostać uratowany. Przedstawiciel obecnego właściciela skontaktował się z gminą. Rozważano możliwości znalezienia dla bożnicy nowej funkcji. Jedna z propozycji mówi o urządzeniu w odbudowanym obiekcie domu kultury. Wójt Szopa nie ukrywa, że pomysł mu się podoba. - Nie mamy w tej chwili takiego obiektu w Książu. Planowaliśmy w tym celu rozbudowę istniejącej biblioteki, ale być może w tej sytuacji nie byłoby to konieczne. Swoją siedzibę w nowym miejscu zyskałyby też panie z naszego koła gospodyń - mówi.

Kwestią do rozstrzygnięcia pozostają warunki użytkowania obiektu przez gminę. Ta byłaby bowiem tylko dzierżawcą budynku. Wójt jest zainteresowany zawarciem długoletniej (nawet na kilkadziesiąt lat) umowy za rozsądną cenę czynszu.

Dodatkową zaletą takiego rozwiązania byłoby już samo zagospodarowanie terenu otaczającego budynek. W tej chwili wprawdzie do środka bożnicy wejść się nie da, ale jej sąsiedztwo stanowi miejsce spotkań osób, które bynajmniej nie dyskutują na temat historii ksiąskich Żydów i ich synagogi. A ta jest ciekawa. Bożnica została zbudowana w połowie XIX wieku, gdy co drugi mieszkaniec Książa Wielkiego był pochodzenia żydowskiego. Obiekt kilka razy ulegał zniszczeniu. W 1915 roku spowodowały to działania wojenne, w 1935 roku strawił go pożar. Odbudowaną bożnicę zrujnowali w czasie II wojny światowej hitlerowcy. Po wojnie przez jakiś czas mieścił się w niej magazyn Gminnej Spółdzielni. Potem już tylko niszczała.

Gdzie indziej się dało

Przykładów przywrócenia do życia zrujnowanych obiektów sakralnych i nadania im nowej funkcji nie trzeba szukać daleko. W Koszycach zniszczoną i przeznaczoną do rozbiórki bożnicę żydowską udało się uratować dzięki zaangażowaniu prywatnego inwestora, Od kilku lat mieści się w nim Muzeum Ziemi Koszyckiej. W Nowym Brzesku Miejsko-Gminne Centrum Kultury i Promocji działa w budynku, który kiedyś był cerkwią prawosławną, zbudowaną z myślą o stacjonujących w miejscowości żołnierzach rosyjskich.
(ALG)

[email protected]