Książka

Przewracając kolejne strony, zastanawiałem się, kiedy natrafię na informację o Polsce. Marginalny choćby polski wątek, związany z którąś prezydenturą. Truman, Eisenhower, Kennedy, Johnson, Nixon, Ford, Carter...i nic. W części o Reaganie coś musi być! Solidarność, stan wojenny, Jan Paweł II, wiadomo... - myślałem naiwnie. Nic z tych rzeczy. Nancy Gibbs i Michael Duffy, autorzy "Klubu prezydentów", publicyści związani z amerykańskim magazynem "Time", o Polsce nie napisali ani słowa.

Do końca, aż do ostatnich rozdziałów, poświęconych Obamie. Będzie to zapewne ciosem dla licznych u nas zwolenników romantycznej koncepcji o wyjątkowym znaczeniu Polski w dziejach świata. Na pocieszenie dodam, że nie ma też choćby wzmianki o upadku muru berlińskiego, co może wydać się jeszcze bardziej zaskakujące. W końcu już w 1963 r. Kennedy wołał: "Ich bin ein Berliner" ("Jestem berlińczykiem").

Może wobec tego ocena polsko-amerykańskiego sojuszu ("Bullshit kompletny" - cytat z tygodnika "Wprost", wygłoszona przez Radosława Sikorskiego była w istocie trafną, acz obcesową diagnozą naszego miejsca w szeregu? Od 70 lat w centrum polityki zagranicznej USA, a głównie tym zagadnieniom poświęcona jest książka, pozostają stosunki z Rosją (wcześniej Związkiem Radzieckim) i Chinami, pilnowanie amerykańskich interesów na Bliskim Wschodzie oraz na półkuli zachodniej, sprawy Korei Północnej, wcześniej Wietnamu i Kuby.

Z zagadnień europejskich w rozdziałach o Clintonie zasygnalizowano zaledwie rozpad Jugosławii i krwawe konflikty etniczne na Bałkanach. Po zapoznaniu się z amerykańską hierarchią ważności łatwiej zrozumiemy, skąd biorą się takie wpadki jak np. podczas nadawania Janowi Karskiemu Prezydenckiego Medalu Wolności. Na uroczystości w Białym Domu Obamie wyrwało się jakże krzywdzące dla Polaków sformułowanie "polskie obozy śmierci". Karygodne, lecz także znamienne. Po prostu prezydenci nie zaprzątają sobie głowy Polską i jej zawiłą historią. Jako "przywódcy demokratycznego świata" mają zapewne na głowie istotniejsze kwestie.

Mimo wszystkich zastrzeżeń szczerze polecam tę książkę. To znakomita lekcja historii świata i polityki na szczytach władzy globalnego mocarstwa. Okazuje się, że ustępujący prezydenci USA w pewnym sensie nadal "urzędują", jako członkowie nieformalnego klubu. Jego podstawowym zadaniem jest pomoc aktualnemu lokatorowi Białego Domu.

Byli prezydenci podejmują się więc nieoficjalnych zagranicznych misji, doradzają w najważniejszych dla kraju i świata sprawach, udzielają się charytatywnie. Co ciekawe, w ich klubie przynależność partyjna nie ma znaczenia. Wręcz przeciwnie, zdarzało się, że przyjaźnie zawiązywały się między dawnymi rywalami z Partii Demokratycznej i Republikańskiej.

Książka jest stosunkowo gruba (600 stron, nie licząc obszernych przypisów), ale połyka się ją błyskawicznie, w czym z pewnością zasługa polskiej redakcji oraz tłumaczenia autorstwa Mariusza Gądka.

Nancy Gibbs, Michael Duffy "Klub prezydentów. Kulisy najbardziej ekskluzywnego klubu świata", Znak 2014