Łączany stolicą flisactwa Górnej Wisły

WYPRAWY. Sezon flisacki rozpocznie się 28 kwietnia

- Tym razem spłyniemy Wisłą do Gdańska w dwie jednostki, a szkuta może popłynie dalej, do Berlina - dodaje szyper, sprawujący władzę nad flisem. Czym różni się jego galar od szkuty? - Galar nie miał żagli, a po dopłynięciu do Gdańska był rozbijany na deski. Szkuta - dzięki żaglowi - mogła płynąć pod prąd, wracając do domu np. z towarem - dodaje szyper Kałuża.

- Szkuta to jeden z najdoskonalszych statków, jakie pływały po naszych rzekach, a po Wiśle w szczególności - podkreśla jej budowniczy Marek Strzelichowski. Z sosnowych desek i dębowych krzywulców powstał ponad 7 metrowy statek (to 1/4 oryginału). Kadłub został wykonany przez szkutnika w Kamieńczyku nad Bugiem. - Resztę robię sam - dodaje z dumą. Szkuta, razem ze sterem, będzie miała około 10 m długości, 1,5 m szerokości, pięciometrowy maszt świerkowy z jednego pnia i 20 cm zanurzenie (ale to będzie wiadomo dopiero po zwodowaniu, 27 kwietnia). - Kotwica admiralicji jest już gotowa, knagi drewniane wystrugane z jednego kawałka sosny, płetwa sterowa okuta i zawieszona, Retmanka gotowa, maszt okuty, a wnętrze szkuty nasączone specjalnym flisackim preparatem kładzionym na gorąco - wymienia jednym tchem. Na Wisłę wyruszy w stroju retmana flisackiego z Żywiecczyzny. - Przyodziewa już gotowa! - twierdzi.

W tym roku flis będzie niezwykły i z tego powodu, że lądem towarzyszyć mu będą jeźdźcy ze stadniny koni w Kętach. A w Łączanach - 28 lub 29 kwietnia (w zależności od mocy Królowej Polskich Rzek) - ogłoszony zostanie akt uznania Łączan "Stolicą Flisactwa Górnej Wisły". - To tytuł ze wszech miar uzasadniony. Jeszcze do czasów II wojny światowej prawie każdy mężczyzna w tej miejscowości trudnił się flisactwem - przypomina szyper Kałuża.

30 kwietnia flisacy dopłyną do Krakowa. Tu załadują nie tylko tradycyjne towary, jak sól i zboże, ale także sztukę współczesną. W peregrynacje Wisłą - pod patronatem krakowskiego Muzeum Narodowego - wyruszy bowiem "Dama z łasiczką" Ewy Ciepielewskiej.

Flisacy wezmą także udział w otwarciu sezonu wodnego na Wiśle. - Tego dnia zaprezentują się wszystkie jednostki, które pływają po Wiśle. Będzie parada tramwajów wodnych i łódek, a "Żegluga Wiślana zaprosi na dzień otwarty (możliwość bezpłatnych przejażdżek jachtami motorowymi), na estradzie wystąpią artyści, a krakowski Zarząd Infrastruktury Sportowej przygotował mnóstwo atrakcji, niespodzianek i konkursów. Warto więc będzie przyjść nad Wisłę - zachęca Elżbieta Tomczyk-Miczka z Małopolskiej Organizacji Turystycznej.

Potem flisacy ruszą z prądem Wisły. - W Solcu dołączy do nas jeszcze jedna nowa jednostka (bat), ktora popłynie z nami do Gdańska - przypomina szyper Kałuża. W pobliżu "Sołdka" powinni zacumować 20 maja.

"Wisła - rzeka wszystkich ziem polskich, rzeka naszych dziejów. Od stuleci - zanim jeszcze imię Polski pojawiło się w annałach historii - ona już toczyła swoje wody od Karpat, od śląskich Beskidów, gdzie ma swe źródła, aż dotąd. Rzeka, milczący świadek życia pokoleń, ich rodzenia się i umierania. Ich twórczych wysiłków związanych z gruntowaniem wszystkiego, co Polskę stanowi. Ich zmagań, czasem zmagań na śmierć i życie, ażeby utrzymać i zabezpieczyć to, co ojczyste, co jest wspólnym dorobkiem i wspólnym dziedzictwem. Wisła... - tak Jan Paweł II mówił 11 czerwca 1987 r. na Skwerze Kościuszki w Gdyni.
I taką też Wisłę w swoich marzeniach widzi szyper Jarosław Kałuża, który od wielu już lat stara się przywrócić jej dawne, znaczenie. Po Królewskim Flisie, który rozpocznie się 28 kwietnia, popłyną kolejno krakowskie: 3. Akademicki Flis i I Otwarty Harcerski Flis.

(DMA)

Krakowski Instytut Multimedialny, Królewski Flis na Wiśle i Akademicki Flis na Wiśle patronują budowie galara. - Przez kilkaset lat jednostka ta była nierozerwalnie związana z krajobrazem Wisły. Wystarczy powiedzieć, że jeszcze w 1836 roku w Krakowie zarejestrowanych było 600 pływających jednostek z czego dużą część stanowiły galary - przypomina Jarosław Kałuża. Galarem ewakuowano również zbiory wawelskie w 1939 r., ratujące je przed Niemcami. (DMA)

SŁOWNIK ORYLSKI - DOTYCZY ŻYCIA NA RZECE

ARTFUL - Kół do zatrzymania Galaru przy lądzie.

ARTFULNIK - Najstarszy Flis po Przedniku. Stoi on przy Drygawce w rogu lewym na Calu, przy nim leży Artful i lina konopna. On pierwszy wychodzi na ląd, do zatrzymania Galaru przy lądzie.

CAL - Część tylna, czyli zadnia Galaru.

DRYGAWKA - Narzędzie do kierowania Galarem.

FLIS - Robotnik trudniący się przewożeniem towarów na Galarach.

FROKTARZ - Kupiec który sam bezpośrednio w lesie drzewo zakupuje, i na handel spławia.

GALAR - Statek wodny, zbity z desek iglastego drzewa, podobny do promów, mający w środku burty na wodę wygięte: zwykle prowadzi się na galarze, sól, wapno, cynk, mydło, zboże, a rzadko drzewo, i to tylko krzywki, klepki i szczapy opałowe. Galary nazywają się od ilości na nich ludzi i tak: jest galar popiętny, poósmy.

GŁOWA - Część przednia Galaru.

GOSPODARZ - Najstarszy Oryl na Tratwie, jemu powierzony jest największy dozór Tratwy: Froktarz odlicza mu sztuki przy Palu, które Gospodarz do miejsca przeznaczonego doprowadza i staje się odpowiedzialnym za brakujące sztuki.

KUCHARZ - Oryl stawający do Drygawki na Główce obok Gospodarza, ma sobie zarazem poruczoną czynność gotowania. Pomyć zaś statki kuchenne musi ten, który najdłużej je.

KURCZE. Kołek, na którym zasadzona jest Drygawka; kołek ten wbity jest w Brom.

ŁAWA - Dno Galaru.

RYTMAN. Flis prowadzący kolej galarów.

SZYPER - Plenipotent kupca towaru na Galarach; Szyper zwykle płynie na Lichtonie.

Słownik leśny, bartny, bursztyniarski i orylski, WIKTOR KOZŁOWSKI 1846 R., Reprint Polskie Towarzystwo Leśne Warszawa 2010 r.