Łagodne i złośliwe

Nowotwory złośliwe charakteryzują się naciekaniem sąsiednich tkanek – nie są dobrze odgraniczone od otoczenia – oraz przerzutami. Przerzutować mogą kilkoma drogami. Po pierwsze, komórki nowotworowe mogą płynąć wraz z krwią do różnych narządów. Po drugie – z limfą (chłonką) naczyniami limfatycznymi przez kolejne stacje węzłów chłonnych. Po trzecie, nowotwory rosnące w kanale rdzeniowym lub wewnątrzczaszkowe mogą przerzutować drogą płynu mózgowo–rdzeniowego. Podobnie komórki nowotworowe mogą ulec wszczepieniu (implantacji) w otrzewną lub opłucną, jeśli rosną gdzieś w sąsiedztwie jamy otrzewnowej lub opłucnowej.

Znamy kilka nowotworów,  których powstanie wiąże się z infekcją wirusową, m.in. rak związany z zakażeniem wzw typu C oraz rak szyjki macicy (wirusy Papilloma i Herpes typu II)

Kiedy bada się fragment tkanki nowotworu złośliwego pod mikroskopem, można zobaczyć, że różni się ona znacznie od prawidłowej. Niejednakowe, różnokształtne, jądra komórek znacznie się różnią między sobą (w normalnych tkankach wszystkie jądra są jednakowe). Kiedy wybarwi się te komórki, można zauważyć, że barwią się one w różnym stopniu – są np. bardziej i mniej różowe. Zazwyczaj jądra komórek nowotworowych wybarwiają się bardziej niż tkanek zdrowych – to zjawisko nazywa się hiperchromazją jąder komórkowych. W zdrowych komórkach nie widać jąder lub widać jedno; tutaj możemy zobaczyć ich wiele. Można też obserwować tzw. figury podziałów – różne stadia podziałów komórkowych. Są one zwykle nieprawidłowe, ale i tak już sam fakt, że są, świadczy o patologii.

Nowotwory niezłośliwe są zazwyczaj otorebkowane (torebka z tkanki łącznej włóknistej): chirurg może łatwo je wyłuszczyć, lecząc chorego definitywnie. Komórki zwykle przypominają zdrową tkankę; w przeważającej większości nie dają też przerzutów. Znanym powszechnie przykładem są mięśniaki macicy, które występują dosyć często u kobiet w wieku 35–55 lat. Mikroskopowo tkanki mięśniaków przypominają tkanki zdrowe – odróżnia je to, że jako całość tworzą guz i są dobrze odgraniczone od otoczenia. Czasem są bardziej zbite, przez co wydają się blade – bledsze niż zdrowe komórki mięśnia macicy. Problem medyczny związany z mięśniakami polega na tym, że rosną – wprawdzie często powoli – lecz w pewnym momencie guz staje się na tyle duży, że uciska tkanki sąsiednie i generuje dolegliwości.

Nowotwory o złośliwości granicznej charakteryzują się naciekaniem otoczenia (nie są odgraniczone), ale nie dają przerzutów odległych. Przykładem może być rak podstawnokomórkowy skóry. Jest to nowotwór powstający na skórze przewlekle drażnionej, m.in. przez słońce, dlatego też powstaje zwykle na odsłoniętych częściach ciała: często na twarzy powyżej górnej wargi, na rękach, czasem przedramionach, rzadziej na karku czy plecach. Najczęściej przyjmuje postać guza owrzodziałego na szczycie. Leczeniem jest zabieg chirurgiczny. Tkankę nowotworową usuwa się w całości, z tzw. marginesem zdrowej skóry.

Ze względu na pochodzenie tkankowe nowotwory dzielimy na: nabłonkowe, nienabłonkowe, ośrodkowego układu nerwowego oraz nowotwory ze szpiku i układu chłonnego. Można jeszcze wyróżnić grupę nowotworów germinalnych, które wywodzą się z komórek zarodkowych (nowotwory zawiązków narządów). One także mogą wzrastać w sposób niekontrolowany.

To ważny podział, gdyż raki to nowotwory złośliwe pochodzenia nabłonkowego. W powszechnej opinii raki są to wszystkie nowotwory złośliwe. Jest to nieprawdziwe – istnieją bowiem nowotwory złośliwe, które nie są rakami. Przykładem może być osteosarcoma, złośliwy nowotwór kości, najczęściej diagnozowany w okolicach kolana.
Przyjmuje się, że wszystkie nowotwory ze szpiku i układu chłonnego, a więc chłoniaki i białaczki, są złośliwe.