Lektury nie tylko obowiązkowe

\\\\\\
Amos Oz, przeł. Ewa Świderska, Rebis, Poznań 2008.
Amos Oz od kilku lat notowany jest na tak zwanej giełdzie nazwisk typowanych do literackiej Nagrody Nobla. Bo i faktem jest, że w jego bibliografii jest kilka znaczących powieści i tekstów ("Mój Michał", "Opowieść o miłości i mroku", "Rymy życia i śmierci", "Na ziemi Izraela"). Bohaterem "Poznać kobietę" jest Joel, były agent izraelskich służb specjalnych. Po przejściu na emeryturę mężczyzna przeprowadza się z Jerozolimy do Tel Awiwu. Towarzystwo trzech kobiet (matki, teściowej i córki) oraz nadmiar wolnego czasu jest początkiem refleksji Joela o sensie życia. Zwracając się ku przeszłości, bohater dokonuje bilansu. Gdy jednak do takich podsumowań zabiera się szpieg, dochodzenie nie może się skończyć zwyczajnie. Joel przystępuje więc do bodaj najpoważniejszej misji w swojej karierze.

"Wenecja i inne szkice"

Jarosław Iwaszkiewicz, Czytelnik, Warszawa 2008.
86-letnie życie Jarosława Iwaszkiewicza obfitowało w wiele podróży. To Skandynawia, to Europa Wschodnia, to południowe krańce kontynentu. Echa tych wojaży nie mogły oczywiście zostać niezapisane. Przypomina je teraz warszawska oficyna w tematycznym wyborze tekstów dokonanym przez Janusza Drzewuckiego. Znajdziemy tu zapis wrażeń z podróży po egzotycznej Brazylii, refleksje o pobycie Szymanowskiego na Sycylii jako punkt wyjścia do opowieści o wyspie, obraz Mickiewiczowskiego Petersburga (a właściwie Leningradu - wedle słów Iwaszkiewicza) czy wreszcie reportaż z Krakowa. O podróżach do tego ostatniego miasta poeta wspomina, że to "były jazdy bajkowe, razem z Kopciuszkiem, karetą zrobioną z dyni, czyli harbuza, zaprzęgiem w sześć szczurów…". Doprawdy, co za fantazja!

"Vita"

Melania Mazzucco, przeł. Joanna Wachowiak, W.A. B., Warszawa 2008.
Włoska pisarka Melania Mazzucco należy do średniego pokolenia twórców, którzy z roku na rok zdobywają coraz większe uznanie. Wydana właśnie u nas powieść "Vita" zdobyła Premio Strega, nagrodę przyznawaną najlepszej włoskiej powieści, oraz została wydana już w 16 krajach. Rzecz dotyczy pary dzieci, która na początku XX wieku wraz z wielką grupą włoskich imigrantów przybywa do Nowego Jorku. Dwunastoletni Diamante oraz dziewięcioletnia Vita będą nie tylko musieli poradzić sobie w nowym miejscu, ale i pozbyć się wszelkich złudzeń. Młodzi bohaterowie nie tak łatwo uginają się jednak pod zrządzeniami losu. Poszukiwanie przez nich szczęścia okaże się ostatecznie poszukiwaniem sensu życia i miejsca na ziemi. Imigrancka historia Mazzucco to poruszająca i nostalgiczna rozprawa o dojrzewaniu do miłości.

"Kamieniołom Cezanne'a"

Barbara Corrado Pope, przeł. Jan Hensel, Prószyński i S-ka, Warszawa 2008.
Na fali popularności polskich kryminałów retro (tu puszczamy oko do wszystkich fanów powieści Marka Krajewskiego) wydawnictwa postanowiły przybliżyć tego typu twórczość powstałą poza granicami naszego kraju. Kryminał Barbary Corrado Pope rozgrywa się u schyłku XIX wieku w Aix-en-Provence. W kamieniołomie odnaleziono zwłoki pięknej kobiety. Pech (a może nie pech?) chciał, że nieopodal znalazło się płótno malarskie. I to samego Paula Cezanne'a! Co począć z taką wiedzą? Bernard Martin, "sędzia z nikłym doświadczeniem i bez rodziny oraz koneksji na południu Francji", będzie miał trudne zadanie. Zanim poznamy ostateczny wynik dochodzenia, czeka nas interesująca podróż w historii z wybitnym malarzem i innymi francuskimi artystami tamtych czasów w tle.

"Zoli"

Colum McCann, przeł. Hanna Pawlikowska-Gannon, Muza, Warszawa 2008.
Kolejny zdolny pisarz średniego pokolenia, tym razem irlandzki, podsuwa na pierwsze dni września wielce kuszącą propozycję lekturową. Jego "Zoli" to rozgrywająca się na tle burzliwych dziejów europejskiej historii XX wieku biograficzna powieść. Główną bohaterką jest słowacka Cyganka Marienka Novotna. Właściwa akcja "Zoli" rozpoczyna się w ogarniętej najpierw faszyzmem, a potem wojną Czechosłowacji lat 30. i pierwszej połowy lat 40. Nie polityka, a prywatne dzieje - miłość, zdrada, przemijanie, wędrówka - są tu tematami najważniejszymi. Jak zdradza Colum McCann, inspiracją do powstania tej książki była biografia cygańskiej poetki Papuszy. "Zoli" to także malowniczy portret kultury, której - zdaje się - często nie doceniamy.
MARCIN WILK

"Pod Wykiwanym Lisem"

Martha Grimes, przeł. Anna Bartkowicz, W. A. B., Warszawa 2008
Powieści kryminalne Marthy Grimes, angielskiej pisarki dobrze już osadzonej na polskim rynku księgarskim, mają nostalgiczną poetykę zakurzonych dróg, prowincjonalnych hoteli i pubów czasem jeszcze zachowujących cień pamięci o dawnej świetności, wrzosowisk, na których dobrze czułyby się duchy sióstr Bronte. Kolejna książka Marthy Grimes trafia właśnie do księgarni. Akcja najnowszej powieści, osadzona w nadmorskim miasteczku, rozpoczyna się w noc Trzech Króli. Wtedy to w miasteczku Rackmoor, nad Morzem Północnym, zostanie dokonana zbrodnia, której tropienie wciągnie w krąg zapętlających się i nawzajem wykluczających zdarzeń londyńskiego inspektora policji Richarda Jury'ego, dociekliwego arystokratę Melrose'a Planta i - przypadkiem - małego chłopca, Bertiego. Rozwikłanie ponurej zagadki będzie zaskakujące, a droga do ostatniej strony powieści - satysfakcjonująca dla miłośników kryminałów. JOLANTA ANTECKA

"Policjant konspiratorem. Szesnaście lat na muszce gestapo i bezpieki"

Tadeusz Stefan Krasnodębski, Przedsięwzięcie Galicja, Arkadiusz Wingert, Kraków 2008.
Krakowskie wydawnictwo Arkadiusza Wingerta przyzwyczaiło nas, że książki tej oficyny to za każdym razem prace cenne, ciekawe i warte poznania. Tak jest i tym razem. Wydane właśnie wspomnienia Tadeusza Krasnodębskiego będą na pewno wydarzeniem. Autor, urodzony w 1916 r. (dziś ma 92 lata!), od 1937 r. służył w Policji Państwowej. Podczas kampanii wrześniowej razem z kolegami policjantami walczy w szeregach 21. dywizji piechoty. Trzy razy uciekał z niewoli, w tym dwa razy z sowieckiej. W 1940 r. na rozkaz przełożonych z konspiracji podjął służbę w granatowej policji. Przez cztery lata pełni rolę konspiracyjnej wtyczki w niemieckim aparacie bezpieczeństwa. Po 1945 r. przeszedł do drugiej konspiracji, działając w "Nie" i WiN. Aresztowany przez UB został odbity podczas akcji na więzienie w Dąbrowie Tarnowskiej. Jego żywo napisane wspomnienia to kapitalna lektura pokazująca okupacyjne realia z rzadko dotąd opisywanej "policyjnej" strony.

"Piękne lata trzydzieste"

Andrzej Garlicki, Prószyński i S-ka, Warszawa 2008.
Naginanie przepisów prawa, lekceważenie konstytucji, fałszerstwa wyborcze, brutalne represje wobec posłów - to nie opis jakiejś latynoskiej czy afrykańskiej dyktatury, lecz sytuacja polityczna w Polsce na przełomie lat 20. i 30. ub. w. W taki właśnie sposób kierowany przez marszałka Piłsudskiego obóz rządzący starał się zapewnić sobie przewagę w Sejmie i państwie. Pod hasłami sanacji moralnej i naprawy Rzeczypospolitej dopuszczano się rzeczy, które dziś budzą prawdziwe przerażenie. Opisując to, w krótką, ale bardzo pouczającą podróż w piękne lata 30. zaprasza nas w swojej najnowszej pracy znany historyk II RP prof. Andrzej Garlicki. Prócz poważnych tematów politycznych przedstawia także coś lżejszego np. tajemnicę ostatniej miłości Józefa Piłsudskiego. Przede wszystkim jednak książka Garlickiego pokazuje, że realizowanie odnowy moralnej bez zawracania sobie głowy moralnością nie prowadzi do niczego dobrego. PAWEŁ STACHNIK