Liga jak... kameleon

   Ci ostatni proponowali m.in., by z ekstraklasy spadły dwie drużyny i nie było barażów, a z II ligi awansowały aż cztery drużyny. Gdyby ta propozycja zyskała powszechne poparcie I-ligowców (nawet jeden głos sprzeciwu storpedowałby całe przedsięwzięcie) delegaci klubów z obu lig mieli złożyć pisemne oświadczenia, że kluby nie będą się domagać w sądzie odszkodowania za to, że regulamin rozgrywek został zmieniony w trakcie ich trwania. Ku zaskoczeniu II-ligowców kluby ekstraklasy solidarnie nie wyraziły zgody na zmianę liczebności I ligi w następnym sezonie. Ich zdaniem jest to możliwe i uzasadnione dopiero od sezonu 2005/2006...
   Delegaci I ligi swą decyzję motywowali głównie tym, że nie wolno zmieniać reguł gry (czytaj: systemu spadku i awansu) w trakcie trwania rozgrywek. Formalnie jest to jednak możliwe; taką decyzję może podjąć Zarząd PZPN.

   W marcu 1991 roku Zarząd PZPN podjął decyzję o powiększeniu liczby drużyn w I lidze z 16 do 18 i zmniejszeniu liczby drużyn w II lidze 20 do 18 (koncepcji zmian liczebności obu lig było więcej). Było to jedną z przyczyn złożenia rezygnacji przez prezesa PZPN Jerzego Domańskiego (zastąpił go potem Kazimierz Górski). W czerwcu tego samego roku nadzwyczajny zjazd sprawozdawczo-wyborczy PZPN dokonał jeszcze większego przewrotu: I liga miała liczyć 18 drużyn (dzięki barażom z trzecią i czwartą drużyną II ligi spadku uniknęły Zagłębie Sosnowiec i Stal Mielec), a II liga aż 36 - w dwóch grupach po 18! Przedstawienie w teatrze "Buffo" (tam się odbył zjazd) wielu określiło jako piłkarską farsę...

   W historii naszej ekstraklasy - której początki datują się w 1927 roku - zmiana liczebności drużyn w niej występujących miała miejsce 12 razy. Przed II wojną światową było 5 zmian. Stagnacja nastąpiła w latach 1930-1934 - 12 drużyn (w 1933 roku podzielono je na dwie grupy po 6 drużyn), i w latach 1936-1939 - 10 drużyn (warto jednak podkreślić, w 1937 roku Dąb Katowice z powodu zawieszenia nie rozegrał ani jednego meczu).
   Tuż po wojnie, w 1947 i 1948 roku, ligi nie było, a mistrza Polski wyłoniono poprzez rozgrywki w okręgach i autonomicznych podokręgach oraz finałach z udziałem odpowiednio 4 i 3 drużyn.
   Potem I liga liczyła w jednym sezonie 14, a następnie aż do 1960 roku 12 drużyn (w 1952 roku podzielono ją na dwie grupy po 6 drużyn). W kolejnych latach I liga liczyła 14 drużyn. W 1962 roku rozgrywki systemem wiosna - jesień przekształcono na zmagania systemem jesień - wiosna, z tego względu mistrza 1962 roku wyłoniono w ekspresowym tempie - po podzieleniu 14 drużyn na dwie grupy - a następnie przystąpiono do rozgrywek rundy jesiennej sezonu 1962/1963.

   Od 1973 do 1991 roku w ekstraklasie grało już - po raz pierwszy w historii - 16 drużyn. W pierwszym z tych sezonów szansy na grę w najwyższej lidze nie wykorzystał m.in. Hutnik Kraków, przegrywając pamiętne baraże z Odrą Opole...
   "Nowożytna" historia I ligi to 7 sezonów z udziałem aż 18 drużyn, 5 z udziałem 16 drużyn i obecny, w którym gra tylko 14 drużyn. Kuriozalny był sezon 2001/2002, w którym I ligę podzielono na dwie grupy po 8 drużyn - mistrzowską i spadkową. Szybko jednak powrócono do sprawdzonej formuły, gdy wszystkie drużyny grają ze sobą systemem każdy z każdym przez cały sezon...

   Nasza ekstraklasa liczy obecnie 14 drużyn. To typowa średnia europejska. Przeanalizowaliśmy liczebność lig w 51 krajach - członkach UEFA, w których prowadzone są rozgrywki ligowe. I co się okazało? Najwięcej lig (10) liczy 16 drużyn, nieco mniej (9) - 12 drużyn, a jeszcze mniej (8)- 10 drużyn.
   Najwięcej (aż 20) drużyn w najwyższej lidze rozgrywkowej mają trzy futbolowe potęgi - Anglia, Francja i Hiszpania, a z kolei najmniej drużyn (tylko 8) mają potomkowie dawnego ZSRR - Armenia, Estonia, Łotwa i Mołdawia. Dużo, bo 18 drużyn, liczą inne potęgi - Niemcy, Holandia i Włochy, silne zwykle Belgia, Portugalia i Turcja oraz prawdziwy futbolowy Kopciuszek, dopiero od niedawna należący do UEFA, Kazachstan.
   Polska z 14 drużynami w I lidze znajduje się w gronie trzech skandynawskich krajów - Finlandii, Norwegii i Szwecji, oraz razem z Azerbejdżanem i Cyprem. Trudno znaleźć współny mianownik dla krajów mających tę samą liczbę drużyn w I lidze, choć na siłę można wskazać, że np. 10 drużyn preferują kraje ze środkowej części kontynentu - Austria, Słowacja i Szwajcaria, oraz kraje wyspiarskie - Irlandia, Islandia, Malta i Wyspy Owcze, a także Albania. Uzależnianie liczby drużyn w I lidze w danych krajach od powierzchni, liczby ludności czy ich stopnia zamożności jest jeszcze bardziej ryzykowną konstatacją.

   W zamieszczonym obok wykazie liczebności drużyn w europejskich ligach uwzględniliśmy dane za 2003 rok. W kilku krajach ligi zmieniono o kilka drużyn: zmniejszono - w Albanii z 14 do 10, w Armenii z 12 do 8, w Bośni i Hercegowinie z 20 do 16, a w Serbii i Czarnogórze z 18 do 16; w Walii z 18 do 17; zwiększono - w Białorusi z 14 do 16, w Bułgarii z 14 do 16, w Finlandii z 12 do 14, w Kazachstanie z 12 do aż 18, a w Irlandii Płn. z 12 do 16.
   W 10 krajach (w Andorze, Chorwacji, Finlandii, Gruzji, Kazachstanie, Irlandii Płn., Malcie, Szkocji, Szwajcarii i na Węgrzech) po sezonie zasadniczym ligę dzieli się na grupę mistrzowską i spadkową (w Luksemburgu są nawet trzy grupy, w San Marino tylko dwie, ale bez podziału na mistrzowską i spadkową). W Liechtensteinie nie ma ligi, a 7 klubów występuje w mistrzowskich rozgrywkach Szwajcarii.
JERZY FILIPIUK

    1927 14
    1928 15
    1929 13
    1930-1934 12
    1935 11
    1936-1939 10
    1948 14
    1949-1951 12
    1953-1960 12
    1961-1973 14
    1973-1991 16
    1991-1998 18
    1998-2003 16
    2003-2004 14
   Z prawej liczba drużyn w danych sezonach
   20 drużyn
   Anglia
   Francja
   Hiszpania
   18 drużyn
   Belgia
   Kazachstan
   Niemcy
   Holandia
   Portugalia
   Turcja
   Włochy
   17 drużyn
   Walia
   16 drużyn
   Białoruś
   Bośnia i H.
   Bułgaria
   Czechy
   Grecja
   Irlandia Płn.
   Rumunia
   Rosja
   Serbia i Cz.
   Ukraina
   15 drużyn
   San Marino
   14 drużyn
   Azerbejdżan
   Cypr
   Finlandia
   Norwegia
   Polska
   Szwecja
   12 drużyn
   Chorwacja
   Dania
   Gruzja
   Izrael
   Luksemburg
   Macedonia
   Słowenia
   Szkocja
   Węgry
   10 drużyn
   Albania
   Austria
   Irlandia
   Islandia
   Malta
   Słowacja
   Szwajcaria
   Wyspy Owcze
   9 drużyn
   Andora
   Litwa
   8 drużyn
   Armenia
   Estonia
   Łotwa
   Mołdawia